Çocukların güven duydukları aile ortamından sonra bireysel olarak dış dünyayı tanımaya başladıkları ilk yer yuvadır. Yuvadaki eğitim, sosyal ve psikolojik açıdan gelişimi destekleyen en önemli süreçtir. Bu sebeple gelişim özelliklerine de bağlı olarak 3-4 yaş civarındaki çocukların mutlaka yuva eğitimine başlaması önerilir. Tabii bu başlama sürecinde anne-babaların farklı pek çok tabloyla karşılaşabileceklerini de unutmamaları lazım! Çünkü bazı çocuklar bu yeni sosyal ortama girmeyi, alıştıkları ve bağlı oldukları kişilerden ayrılmak gibi algılayarak çok ciddi tepkiler verebilirler. Bu tepkilerin en başında da yuvaya gitmeyi reddetme davranışı gelir. Peki çocukları yuvaya alıştırmanın yolları nelerdir? Anne-babaların bu süreçte nasıl davranması gerekir? Bu soruların cevabını, Medical Park Göztepe Hastane Kompleksi'nden Klinik Psikolog Zeren Okçuoğlu'ndan aldık.
3-4 yaş çocuğu…
3-4 yaş, çocuklar için oyun dönemidir. Gelişimsel özellikleri itibariyle ve oyun arkadaşları arayışında oldukları için yuvaya başlamak için uygun bir dönemdir. Bu yaş grubundaki çocuklar uzun-kısa, küçük-büyük ayrımı, yiyecek, giyecek, hayvan gibi sınıflandırmaları yapabilirler. Dikkatlerini daha uzun süre yoğunlaştırabilir, kendi kendilerini daha uzun süre meşgul edebilirler. Neden-sonuç ilişkilerini öğrenmek ilgilerini çeker; bu nedenle birçok soru sorarlar. Kuralları anlayabilir, sorunla karşılaştıklarında çözüm yolları konusunda müdahale edilmezse kendi çözümlerini üretip sonuç alabilirler. Geçmiş ve geleceği ayırt etmeye başlarlar. Eskiden olanlar ile bir sonraki gün olacakları anlayabilirler. Motor hareketlerinin gelişimlerine bakıldığında makas kullanabilir, boyama ve resim yapabilirler. Atlamak-zıplamak, topa tekme atmak, parmak ucunda yürümek, takla atmak gibi bazı fiziksel hareketleri becerirler ve enerjiktirler. Kendi kendilerine giyinip soyunabilirler. El yıkama, diş fırçalama, tuvalete gitme gibi birtakım özbakım becerilerini başarırlar.
Yuvaya başlama yaşı
Her çocuk için standart olan bir yuvaya başlama yaşı olmamakla birlikte genellikle 3-4 yaş civarında çocukların yuvaya başlayabildiklerini görüyoruz. Ancak en sağlıklısı bir çocuğun yuvaya başlamaya hazır olup olmadığına o çocuğun birtakım gelişimsel özelliklerine göre karar vermektir. 3-4 yaş civarında çocukların yuvaya gitmeye genellikle hazır olmalarının nedenleri arasında yaşıtlarıyla oyun kurabilmeleri ve kuralları anlayıp, onlara uymayı öğrenebilmeleri sayılabilir. Eğer bir çocuk okula başlayabilmek için gereken birtakım bilişsel ve psikososyal özelliklere kavuşmuşsa okulda daha uyumlu olur. Örneğin; çocuk yaşının seviyesinde kendini ifade edebiliyorsa, kendi yaş grubunun oyunlarına gereken dikkati verebiliyorsa, el becerileri ve özbakım becerileri yaşına uygun gelişmişse, öğretmenin söyleyeceği yönergeleri takip edebilecekse yuvaya başlamaya hazır olduğundan bahsedebiliriz.
Yuva eğitimi
Yuva eğitimi; yaşamın ilk yıllarına ait bir eğitim dönemi olduğu için çocukların öğrenme yetenekleri üzerinde olumlu etkisi vardır. 6 yaşa kadar olan dönemde çocuklar zihinsel ve duygusal gelişime oldukça açıktırlar. Yuvaya giden çocuk yaşıtlarıyla oyun oynayarak sosyal ilişkiler kurmayı öğrenir. Kendi yemeğini kendi yer, diğer özbakım ihtiyaçlarını giderebilir, resim yapma, kağıt kesme ve şiir okuma gibi birçok etkinliğe katılabilir. Sorumluluk almayı, kurallara uymayı, özgüven geliştirmeyi, yaratıcı olmayı, akıl yürütmeyi, paylaşmayı ve kendini ifade etmeyi yine yuva yaşantısı içerisinde öğrenmeye devam eder. Yuvaya giden çocuk düzenli bir yaşam sürdürmeyi öğrenir; belirli saatlerde kalkar, belli bir saatte okula gider ve belli bir saatte uyur. Tüm bu etkinlikler çocukların fiziksel, sosyal ve psikolojik gelişimlerini olumlu etkiler. Aynı zamanda yuvanın bir başka katkısı da çocukların gelişimlerinin düzenli olarak takip edilmesi ve bu sayede çocuğunuza ait birtakım olumlu ve geliştirilmesi gereken özellikleri daha çabuk fark edebilmenizdir.
Alışma sürecinde…
Yuvaya başlamak çocuk için olduğu kadar anne-babalar için de yeni bir dönemin başlangıcıdır. Yuvaya başlamadan önce çocuğa nasıl bir ortamda bulunacağıyla ilgili bilgi vermek önemlidir. Yuva hakkındaki gerekli bilgileri yuvaya başlamadan hemen önce değil daha öncesinde çocuğunuza anlatın. Orada yaşıtlarıyla birlikte oyunlar oynayacağı ve yeni bilgiler öğreneceği çocuğa aktarılmalıdır. Yuvanın çocuğunuzun hoşuna gideceğini düşündüğünüz özelliklerinden bahsedin. Bunları anlatırken yapmacık olmamaya, olumlu yönleri aşırı abartmamaya özen gösterin. Bunun yerine bunun normal bir süreç olduğunu, yaşıtlarının çoğunun yuvaya gittiğini anlatın. Hangi saatler arasında orada olacağını, sizin ya da bakım veren kişinin onu alacağı ve yuvaya bırakacağı zamanı mutlaka belirtin. Yuvaya gitmeden önce çocuğunuzla vedalaşmayı unutmayın. Tercih ettiğiniz yuvaları araştırıp, çocuğunuzun özelliklerine uygun bir yuva seçerken çocuğunuzun da fikrini alabilirsiniz. Siz belirli bir eleme yaptıktan sonra kalan 2-3 yuvaya çocuğunuzla birlikte giderek orada nasıl hissettiğini gözlemleyebilirsiniz. Karar verdiğiniz yuvaya başlamadan önce bir ziyaret günü ayarlamanız da faydalı olacaktır. Çocuğunuzun öncesinden ortamı görmesi, mümkünse öğretmeni ya da yuvanın sorumlusuyla tanışması yuvaya daha kolay adapte olabilmesi ve kaygısını azaltması için uygundur. Eğer çocuğunuz 3 yaşındaysa ve yuvaya başlamada zorlandığını hissediyorsanız bir anda tam gün yuvaya göndermek yerine önceleri yarım gün göndererek ya da oyun gruplarıyla çocuğunuzun ortama alışmasını sağlayabilirsiniz. Yuvaya başladığı ilk günlerinde uyum sağlamakta zorluk çektiğini hissettiğinizde bir süre okulda beklemeniz yararlı olabilir; ancak bu, düzenli bir alışkanlık haline getirilmemelidir.
Öneriler…
Çocuğunuz yuvaya başladıktan sonra yuvadaki durumuyla ilgili aşırı müdahalelerden kaçının. Örneğin; sürekli yuvada ne yaptığıyla ilgili sorular sormak ve sürekli onu kontrol etmeye gitmek gibi davranışlar çocuğunuzda uyum sorunları yaratabilir. Yuvayla ilgili olumsuz bir duygu belirttiğinde bu duyguyu onda uyandıran olayın ne olduğunu aşırı ısrarcı olmadan öğrenmeye çalışmanız yerinde olacaktır. Yuvaya başlamadan önce yaşına uygun sorumlulukları üstlenen, kurallara uyan, annesinden ayrılmaya hazır çocukların yuvada uyum sorunu daha az yaşadığı görülür. Çocuğunuzun uyum sorunu yaşamaması için başlangıçta sevdiği bir oyuncağı yanında götürmesine izin verebilirsiniz. En hazır olduğu düşünülen çocuklar bile ilk haftalarda uyum sorunu yaşayabilirler. Böyle bir sorun gördüğünüzde sabırlı olmak, bu durumun çok fazla üzerine gitmemek önemlidir. Bununla birlikte çocuğunuza sorumluluk kazandırmak için yaşına uygun olarak yapabileceği sorumlulukları almasına izin verin. Böylece kendi özbakım ihtiyaçlarını gidermeye başlayan çocuklar anneden de zamanında bağımsızlaşmayı başarabilecektir. Çocuğun anneye olan bağımlılığı genellikle tek taraflı olmamaktadır. Çoğu kez bu çocukların annelerinin de çocuklarına aşırı düşkün ve bağımlı olduğu görülür. Bu nedenle annenin kaygısını kontrol edebiliyor olması, çocuğundan belirli süre ayrı kalmaya hazır hissetmesi de yuvaya uyum açısından büyük önem taşır.
Hazırlayan: Işıl Evrim AKGÜN
