Çocuğunuz başkalarından köşe bucak kaçıyor mu? Siz ondan bahsederken o kızarıp bozarıyor mu? Sosyalleşmeyi sevmiyor, hatta yaşıtlarıyla birlikte olmakta bile zorlanıyor mu? Psikolojik Danışman Cangül Özer, çocuğunuzun utangaç olmaması için yapmanız gerekenleri ve utangaçlığın altında yatan nedenleri anlattı.
Utanması belli bir yaşta normal
Çocuklar büyüdükçe ev ve yakın çevreyle sınırlı olan sosyal çevrelerine park, oyun grubu, kreş, yuva gibi ortamlar da eklenir ve bununla doğru orantılı olarak çocukların etkileşim içine girdiği kişi sayısında artış olur. Bu dönem aynı zamanda çocuğun bireyselleşmeye başladığını fark ettiği ve başkalarının kendisi hakkındaki görüşlerini önemsemeye başladığı yaşlar olduğundan, başkaları tarafından beğenilmemekten korkan çocuklar yeni bir ortama girdiklerinde huzursuzlaşabilir, anne babasının yanından ayrılmamayı isteyebilir ve çevreden gelen soruları yanıtlamayarak sadece önüne bakarak zaman geçirebilirler. Bu davranışları sergileyen çocuklar da çevredeki yetişkinler tarafından genellikle "utangaç" olarak nitelendirilirler.
Bu durumu normal karşılayın!
Bu şekliyle bir tür olumsuz bir etiketlenmeye neden olan utanma duygusu, aslında insan doğası gereği normal karşılanması gereken bir duygudur ve çocuk ya da yetişkin herkes bu duyguyu yaşayabilir. Aynı zamanda utanma duygusu çocukların sosyalleşmesi, ortama uygun davranış kalıplarını öğrenmesi ve çevresini gözlemleyerek ortama uyum sağlaması için fırsat sağlayabilir.
Çocuklarda utangaçlığın devam etme nedenleri
Çocuğun girdiği yeni bir ortama ve ortamdaki diğer kişilere alışmakta ve uyum sağlamakta güçlük yaşaması olarak nitelendirebileceğimiz utangaçlığın oluşmasına, genetik yatkınlık, kişilik yapısı, anne-babanın tutumları ve yetersiz sosyal yaşam deneyimleri gibi birçok faktör etki edebilir. Diğer yandan her durumda anne-babalarının davranışlarını model alarak uygulayan çocuklar, utangaçlık ve çekingenlik durumlarında da sıklıkla anne-babalarını örnek alabilirler. İçedönük, sosyal ortamlarda bulunmayı çok tercih etmeyen, sınırlı sayıda kişi ile görüşmeyi ve daha çok ev ortamında zaman geçirmeyi tercih eden anne babaların çocukları, hem bu özellikleri kalıtsal olarak alabilir hem de anne-babayı model alarak benzer davranışlar sergileyebilirler.
Anne babaların yapabilecekleri
Çocuğunuzu tüm yönleriyle tanımaya çalışın. İçinde bulunduğu yaş döneminin özelliklerine göre hangi becerilere sahip olması gerektiğini takip etmeye çalışın. Bu şekilde çocuğunuzun yeteneklerini ve ilgi alanlarını keşfedebilir ve çocuğunuzu uygun sosyal ortamlara yönlendirebilirsiniz.
Çocuklar ebeveynlerinin diğer kişilerle iletişime geçerken kullandıkları sözleri, sergiledikleri davranışları çok iyi gözlemlerler. Bu sebeple yeni bir ortama girdiğinde nasıl davranacağı ve ortama nasıl uyum sağlayacağı konusunda çocuğunuza model olmaya çalışın. Kendi deneyimlerinizi ve yaşadıklarınızı çocuğunuzla paylaşarak ona yardımcı olabilirsiniz.
Çocuğunuzun olabildiğince çok sosyal ortama girmesini sağlayacak etkinlikler ve organizasyonlar planlayın ve bu tarz ortamlarda çocuğunuzu destekleyici bir yaklaşım sergileyerek her koşulda onun yanında olduğunuzu hissettirin. Bu tutum çocuğun dışadönük özellikler kazanmasına, daha çok kişi tanıyarak paylaşımlarının artmasına ve bu tarz durumlara alışarak yeni ortamlara girerken kendini daha rahat hissetmesine ve daha kolay uyum sağlamasına fırsat yaratacaktır.
Çocuğunuzu utangaç durduğu ve uyum sağlamakta güçlük yaşadığı bir ortama girmesi konusunda zorlamayın. Bu tür zorlamalar çocuğun daha çok utanmasına ve bu olumsuz yaşantıyı diğer yaşantılarına da transfer etmesine sebep olabilir. Bunun yerine çocuğunuza empatik yaklaşarak duygularını anladığınızı ve ona saygı duyduğunuzu söyleyin. Bu şekilde çocuklar kendilerini anlaşılmış hissedecek yavaş yavaş ortama uyum sağlamaya çalışacaklardır.
Utangaç davranışlar sergilediğinde eleştirme, suçlama ve alay etme gibi tutumlardan kaçının. Bunun yerine çocuğunuza, yeni girdiği ortama dair olumlu özelliklere dikkat çekin.
Yeni girdiği bir ortamda uyum sağlamasını kolaylaştırmak için işleri onun yerine yapmak ya da onun adına konuşmak gibi davranışlarda bulunmayın. Çocuğunuza kendi adımlarını atması ve iletişime geçme yollarını keşfetmesi için fırsat tanıyın.
Çocuğunuzun utangaçlığıyla ilgili durumları başkalarının yanında konuşmayın. Çocuklar için diğer yetişkinlerin kendisi hakkındaki düşünceleri önemlidir ve istenmeyen davranışların sıkça dile getirilmesi çocukların bu davranışları tekrar etme olasılığını arttırır.
Eğer bu utangaçlık durumu siz ve çocuğunuz için, içinden çıkılmaz bir hal alır ve yaşam kalitenizi olumsuz yönde etkilemeyi sürdürürse bu konuda bir uzmandan destek alabilirsiniz.
Hazırlayan: Aytülike KESKİN
