Emzik vermek doğru mu yoksa yanlış bir şey mi? Kimilerinin düşüncesi hiçbir sakıncası olmadığı yönünde... Evet avantajları yok değil, ama masum da değil. Aslında emziğin kendisinden ziyade, kullanımı ve bıraktırma süreci daha önemli. Pedagog Duygu Çalışır'ın verdiği bilgilerle emzikle ilgili kafanızdaki tereddütler ortadan kalkacak.
Emziğin işlevi
Bebek dünyaya emme refleksiyle birlikte gelir. Bu döneme oral dönem denir ve yaklaşık 2 yaşına kadar devam eder. Oral dönem bebeğin dünyayı ağız yoluyla tanıdığı dönemdir. Bebek başta anne memesi olmak üzere her şeyi ağzına götürür, tadına bakar, tanımaya çalışır. Bu dönemde görülen emme refleksi bebeğin beslenme ve güven gereksinimlerini gideren bir işlev görür. Bu noktada emzik, bebeğin hem fiziksel olarak emme gereksinimini gidermek, hem de duygusal olarak bebeği güvende hissettirmek, rahatlatmak ve anne memesinin beslenme dışında kullanımını azaltmak amacıyla kullanılabilir.
Avantajları
Emzik kullanımı her şeyden önce bebeğin emme gereksinimini giderir. Bebekler sadece aç oldukları için değil, emme refleksinin getirdiği gereksinimden dolayı da emerler. Emzik aynı zamanda bebeği rahatlatır, güvende hissetmesini ve uykuya rahat geçmesini sağlar. Emzik kullanmayan bebekler emme gereksinimlerini gidermek, kendini huzurlu, güvende hissetmek ve uykuya geçmek için anne memesini ararlar. Bu durum özellikle ilk aylarda dünyaya uyum sağlamaya çalışan bebeğin beslenme gereksinimi dışında da devamlı annesinin memesine yapışık durumda yaşamasına neden olur. Bu, çoğu anne için gerginlik yaratan bir duruma dönüşür. Bebek emme gereksinimini bir şekilde gidermek zorundadır. Bu gereksinimlerini anne memesi ve emzikle gideremediklerinde parmak emmeye başlarlar. Oysa emzik kullanan anne çocuklarda parmak emme davranışı kullanmayanlara oranla daha azdır.
Dezavantajları
Emzik alışkanlık yapan bir nesnedir. Kullanım zamanı ve süresi sınırlandırılmadığı takdirde bebekler tüm gün ağızlarında emzikle dolaşabilirler. Bu durum hem anne sütü alımını, hem de diğer besinlerin yenmesini azaltır. Emzik, beslenme konusunda sıkıntı yaşanmasına, buna bağlı olarak da gelişim geriliklerine neden olabilir. Ayrıca uzun süreli emzik kullanımı ağız ve diş yapısının bozulmasına, konuşmanın ve psikolojik olgunlaşmanın gecikmesine, kulak ve burun hastalıklarının daha sık görülmesine neden olur.
Emzik bırakma zamanı…
Emzikler genellikle damaklı ve damaksız şekillerde üretilir. Damaksız modeller şekil olarak anne memesine daha yakın oldukları için yeni doğan bebekler tarafından daha çok tercih edilir. Ancak bu modeller diş ve damak yapısında bozulmalara neden olur. Damaklı modeller ise diş ve damak yapısındaki bozulmaların daha az oranda olmalarını sağlayacak şekilde üretilir. Ancak her iki modeldeki emzik de çocuk 2 yaşına gelmeden önce bırakılmalıdır. 2 yaş, bebeğin dünyayı ağız yoluyla tanıdığı, emme refleksiyle güvende hissettiği oral dönemin sonudur. 2 yaşından sonra devam eden emzik kullanımı psikolojik olarak bebeğin bu dönemde kalmasına ve büyüyememesine neden olur. Ayrıca bu dönemde devam eden emzik kullanımı çene yapısının bozulmasına, üst dişlerin öne çıkmasına neden olur.
Emziği bıraktırırken…
Başından itibaren emzik sadece uykuya geçişi kolaylaştırmak amacıyla verildiyse bırakmak daha kolay olacaktır. 1 yaşından itibaren bebeğe yatmadan önce emzikle birlikte sevdiği yumuşak bir oyuncağın verilmesi, oyuncağına sarılarak uyumayı öğrenmesi sağlanabilir. Daha yoğun olarak emzik kullanan bebeklerde ise önce emziğin sadece uyku zamanlarında verilmesiyle işe başlanmalıdır. Her konuda olduğu gibi emziği bırakma konusunda da anne babaların öncelikle kararlı olmaları hem kendi içlerinde, hem de aralarında tutarlılık göstermeleri önemlidir. Emziği bırakma döneminde aile bireylerinin birbirlerine ve bebeğe destek olmaları, her şeyden önce bunu yapabileceklerine inanmaları gerekir. Emzik kullanımından vazgeçme kararı çocuğun kendi başına verebileceği bir karar değildir. Anne-babanın emziği bıraktırma konusunda kararlı davranamaması nedeniyle ilkokula devam ettiği halde evde arkadaşlarından gizli emzik kullanan çocuk sayısı az değildir. Emziği bırakma dönemi çocuğun hasta olduğu, ev düzeninde değişiklik yaşandığı, anne baba arasında gerginlik olduğu travmatik dönemlere denk gelmemelidir. Her şeyden önce emziğin çocuk 2 yaşına gelmeden bırakılması gerektiğinin önemini bilmek gerekir. Emziğin bırakılacağı uygun zaman belirlendiğinde evde bulunan tüm emzikler atılmalıdır. Evde emziğin varlığını bilmek, hem çocuk hem de aile açısından geri dönüş yaşanmasına neden olur. Bebek emziğini istediğinde artık emziğin olmadığını söylemek ve uykuya geçene kadar yanında oturmak, ağladığında elini tutup güvende olduğunu hissettirmek uygun olacaktır. Sık yapılan hatalardan biri "Sen artık büyüdün, ağabey, abla oldun" tarzında ifadeler kullanmaktır. Emzikten yoksun kalmak ve büyümek arasında ilişki kuran çocuk, büyümenin iyi olmadığını düşünebilir. Bu durum bazı çocuklarda büyümemek için yemek yememe davranışına neden olabilir. Emzik olmadan uykuya geçmeye alışma, çocuktan çocuğa farklılık gösterse de genellikle 1 hafta içerisinde hallolur. Sık yapılan hatalardan bir başkası ise ilk gecenin sonunda anne-babanın pes ederek emziği yeniden vermeleridir. Bu durumda çocuk her ağladığı zaman istediği nesneye ulaşabileceğini görür ve bu davranışı geneller. Bu tutum emziği bırakma sürecinin daha da uzamasına neden olur.
Hazırlayan: Başak Doğru
