Belki de çocukların dünyayı keşfetmesindeki en önemli araç oyuncaklar… Çocukların küçücük dünyasında oyuncakların kocaman bir yeri var. Küçük bir kız çocuğu için bebeğinden daha önemli ne olabilir ki? Ya küçük beylere ne demeli, ağızlarıyla yaptıkları "vın vın" efektleriyle sürdükleri arabalarından daha kıymetli bir şey var mı? Benim için de çocukken Barbie bebeklerimden daha değerli bir şey yoktu. Hatta bir gün makası elime alıp hepsinin saçını küt kesmiştim, nasılsa uzar düşüncesiyle… Ve ardından büyük bir pişmanlık ve hayal kırıklığı gelmişti. Sonra uzasın diye banyoda musluğun altında sürekli saçlarını yıkadım bebeklerimin. Tabii banyoyu sırılsıklam yaptığım için annemden bir ton azar işitmiştim. Bu arada o Barbie bebeklerimin hepsini hala saklıyorum. Onlarla o kadar güzel anılarım var ki, şimdi benim için çok daha değerliler. İşte görüyorsunuz çocukların dünyasında oyun ve oyuncaklar ne kadar önemli. Pedagog Melda Alantar, çocukların yaşına uygun oyun ve oyuncaklar hakkında bilgiler verdi ve oyuncak alırken dikkat etmeniz gerekenlerle ilgili önerilerde bulundu.
Çocuk gelişiminde oyun ve oyuncakların önemi
Oyun ve oyuncaklar çocuğun yaşantısında önemli bir yer tutar. Oyun, çocuğun bedensel ve psikolojik gelişimini sağlar. Oyuncaklar bebek ve çocukların duyularını uyarır, görme, dinleme ve dokunmaya teşvik eder. El ve gözlerini uyumlu şekilde kullanmalarını sağlayarak el göz koordinasyonunu destekler. İnce motor kasları gelişir. Denge, koordinasyon, fizik güçleri artar. Oyuncaklar çocukların kendilerini ifade etmelerine, çevresindekilerle iletişim kurmasına yardımcı olur. İletişim kurma ve sosyalleşme becerilerinin gelişmesine destek olur. Oyun yoluyla çocuklar kendilerini ifade ederler, konuşmayı öğrenirler. Düş güçleri ve yaratıcılıkları gelişir, düşünme yetenekleri ve sorun çözme becerileri gelişir. Dünyayı keşfederek tanırlar. Çocukların evreni oyun ve oyuncaklardır. Çocukların onayabilecekleri oyuncaklar yaşlara göre farklılık gösterir. Her birinin gelişimleri üzerinde farklı etkileri vardır.
0-12 aylık bebekler için...
Bebeğin yatağının üstüne asılabilen müzikli, ışıklı dönenceler işitme, görme ve dokunma duyularının gelişmesine yardımcı olur. Değişik renkte farklı ses çıkartan çıngıraklar ve müzikli oyuncaklar uygundur. Anne karnında gelişirken seslere duyarlı olan bebekler, dünyaya geldikten sonra yumuşak oyuncak hayvanların çıkardığı değişik seslere duyarlılık gösterir. Sallanınca ses çıkartan çıngıraklı küpler, sıkıldığı zaman gülen, değişik hayvanların seslerini çıkartan yumuşak oyuncaklar bebekleri heyecanlandırır ve keşfetme eğilimlerini destekler. Oyun battaniyeleri ve jimnastik merkezi gibi hareketli oyunlar bu dönem için uygundur. Oyun battaniyesi; üzerinde yüzükoyun yatırılan bebeğin başını dik tutmasını sağlayarak boyun kaslarını geliştirir. Battaniyedeki değişik doku, biçim ve seslerle oynayarak tüm duyuları gelişir, görsel motor uyumu desteklenir. Bu tür malzemelerin kolaylıkla evin değişik bölümlerine taşınması da anne-babalara kolaylık sağlar. Bebekler cisimleri incelemeyi çok severler. Oyun battaniyesinin üzerine konulan bebek aynası kendini keşfetmesine yardımcı olur.
Emekleyenler için itildiği zaman yerde dönerek giden oyuncaklar hareket kabiliyetini artırır. Kitaplar doğumdan itibaren en değerli oyuncaklardır. Sesli kitapların yardımıyla bebek; resimlerle sesler arasında bağlantı kurmayı öğrenir, dil gelişimi zenginleşir. Yetişkinle ortak bir etkinlik yapmak anne-baba ve çocuk arasındaki iletişimin gelişmesini sağlar. Sayfaları çevirmeyi, parmakla göstermeyi öğrenerek gelecekte yazı yazmak için gereksinim duyacağı ince motor kaslarını geliştirir. Banyo kitapları yıkanmayı kolaylaştırdığı gibi deniz ve havuz kenarı gibi ortamlarda da kullanım rahatlığı sağlar.
6-12 aylık bebekler için...
0-6 aylık dönemde bebekler duyularıyla dünyayı tanımaya başlarlar. Bu nedenle oynanan oyun ve oyuncaklar duyulara yönelik olmalıdır. 6-12 aylık dönemde bebek sevdiği nesneleri tutmaktan hoşlanır. Müzikli, kulağına hoş gelen cisimlere dokunmak ister ve duyduğu sesleri taklit etmeye çalışır. 12-18 aylık süreçte yoğun olarak dünyayı merak ettiği bir dönem yaşar. İlk adımlarını atar, araştırmaya ve hızla öğrenmeye devam eder. Çevresindeki bireylerle kendi girişimleriyle iletişim kurar. Böylece dil gelişimi de hızlanır. Çocukları meslekler konusunda bilgilendirmeye yönelik oyun ve oyuncaklar 3 yaştan itibaren önem kazanır. Örneğin; polis, hemşire, doktor gibi giysilerle ve onların kullandıkları aletlerle oynayarak gözlemleme ve taklit etme yeteneklerini geliştirirler. Farklı meslek gruplarına ilişkin deneyimlerini oyunlarına aktarırlar. Bu dönemde anne-babalar sürekli aynı meslek grubuna ait oyun malzemesi almaktan kaçınmalı, çocuğun çevresine ilişkin gözlem ve deneyimlerini dile getirmesi için farklı malzemeler sunmalıdır.
12-24 aylık bebekler için...
Zıplayan, yere düşünce ses çıkartan oyuncaklar, boy boy renkli toplar, iç içe geçebilen kutular ilgi odağı olur. Farklı ses ve dokuları olan küpler, iç içe geçen kaplar onları oyalar. Renkli şekilleri doğru yere yerleştirmeyi hedefleyen oyuncaklar çocuğun göz-el koordinasyonunu destekler. Üstüne binip oturabilecekleri, sallanan hayvan türü oyuncaklar, sürülebilen arabalar çocukları heyecanlandırır. Yaşadıkları mekanı güvenle keşfetmelerini sağlayan, iterek, çekerek hareket eden ev gezinti araçları; kaba motor gelişimi, göz el koordinasyonu ve mekan algısı gibi yetilerini geliştirir. Yürüdükçe üzerinde ışıklar yanan, sesler çıkaran oyuncaklar hareket kabiliyetlerinin gelişmesini sağlar. Trambolinler güvenle zıplamalarına yardımcı olur. Yapbozlarla parçaları kavrayıp yerlerine yerleştirmeyi öğrenirler. Bu da ince kasların gelişimini destekler ve el göz koordinasyonunu sağlar. Oyuncak seçiminde bunlara dikkat edin!
