Çocuğunuz okula başladıktan sonra okuma-yazma konusunda sorun yaşıyorsa, aşırı hareketliyse, diğer yaşıtlarının gerisinde kalıyorsa, okula ve yeni sosyal çevresine adapte olmakta zorlanıyorsa mutlaka bir uzmana başvurun. Disleksi, yani özel öğrenme ve aşırı hareketlilik sorunu olabilir. Uzman Dr. Mehmet Yavuz, bu konuda aileleri uyarıyor. Disleksi sorununun anaokulu döneminde fark edilebileceğini belirten uzmanımız, bu konuda yol gösterici önerilerde bulundu.
Disleksi nasıl anlaşılır?
Her çocuk hareketlidir. Bu hareketlilik doğal karşılanabilir. Fakat özel öğrenme güçlüğü ve aşırı hareketli olan çocuklar gözle görülür bir biçimde diğerleri arasından ayrılır. Bu çocuklarda önce "Hiperaktif" olan kısım göze çarpar. Çocuk daha önce, okul gibi kurallar zincirinin içinde bulunmadığı için "öğrenme" ile ilgili kısım anne-babanın, daha sonra dikkatini çekmeye başlar. Bu tarz çocuklar diğer çocuklara göre; derse adapte olmakta güçlük çekerler, daha geç öğrenirler ve sınıf içerisinde sürekli hareketlilik halindedirler. Diğer çocuklara göre daha pasiftirler ve algılamada güçlük çekebilirler. Okul öncesi dönemde de çocuğun çabuk sıkılması, agresif ve olayların sonuçlarını düşünmeden hareket etmesi belirtiler arasındadır. Hatta çocuk bunun belirtilerini bebeklik döneminden itibaren gösterir. Bu belirtiler arasında; az uyuma, huysuz olma, çevresel değişikliklere aşırı tepki verme, az yemek yeme ve diğer bebeklerden daha farklı olması sayılabilir. Özel öğrenme güçlüğü ve aşırı hareketliliğin belirtileri aslında 7 yaşından önce görülür, fakat fark edilmeyebilir. Okul döneminin başlaması ile beraber dikkat eksikliği ve aşırı hareketliliğe bağlı olarak öğrenmede sorunlar ortaya çıkabilir. Erkek çocuklarda daha çok "aşırı hareketlilik" kısmı görülürken, kızlarda ise daha çok "Özel öğrenme güçlüğü" kısmı görülür. Özel öğrenme güçlüğü ve aşırı hareketliliği olan çocuklar;
Anaokulunda bir aktiviteden diğer bir aktiviteye geçerken güçlük çekerler.
Arkadaşlık kurmada ve bu arkadaşlığı uzun süreli yürütmede zorlanırlar.
Sosyal anlamda da sorun yaşayabilirler.
Oyuncak paylaşımından, grupla yapılan aktivitelerden hoşlanmazlar.
Okul öncesi dönemde başka çocukları itip kakma, vurma, ısırma ve bağırma gibi dürtüsel ve saldırgan davranışlar gösterebilirler.
Disleksi fark edilebilir
Çocuklarda özel öğrenme güçlüğü ve aşırı hareketliliğin belirtileri, okul öncesi dönemde fark edilmeyebilir. Ama hareketlerinden anlaşılabilir. Anne-babalar çocuklarını iyi gözlemlemeliler. Dikkat etmeleri gereken diğer önemli noktalar ise şöyle;
Bu çocuklar sürekli bir hareketlilik halindedirler. Elleri ayakları kıpır kıpır olur.
Gelişimsel açıdan bazı gecikmeler olabilir (Geç konuşma, geç yürüme gibi.)
Karışık ve uzun cümleleri anlamakta güçlük çekebilirler.
Duyarlar, fakat anlıyor tepkisini veremezler.
Yön kavramı (sağ, sol, yukarı, aşağı) gelişiminde zorlanabilirler.
Arkadaşları ile kolay uyum sağlayamazlar.
Grup oyunlarında sabırsızlıklar gösterebilir, hatta saldırgan tavırlar sergileyebilirler.
Konsantrasyon güçlükleri çekebilirler.
Olayların sonuçlarını düşünmeden hareket ederler.
Bebeklik döneminde uyku ve yemek yeme konusunda huzursuzluklar gösterebilirler.
Genellikle dağınıklardır ve kuralları sevmezler.
Meraklı ve yaratıcı olurlar
Aile, öğretmen ve uzman üçgeninde sağlanan iş birliği ile bu çocukların hem akademik hem sosyal hem de duygusal yaşamlarında başarılar elde edilebilir. Öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda, akademik başarısızlığın yanında sosyal ve duygusal güçlükler de gözlenir. Sınıf ortamında, arkadaşlarının içinde okuma yazma ve matematik gibi becerilerde hatalar yapan çocukların özgüven duygusu azalır; buna bağlı olarak ders çalışmayı reddetme, çabuk sıkılma, arkadaşları ile aynı ortamdan kaçınma gibi davranışlar gözlemlenebilir. Yalnız, öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklar sadece başarısızlıkları ile anılmazlar. Onlar bir o kadar da yaratıcı ve meraklıdırlar. Yeni alınan bir cihazı kullanma kılavuzuna bakmadan öğrenmiş olabilir ya da çözülmesi zor olan bir matematik problemine ilişkin yaratıcı bir çözüm yolu getirebilirler.
Yapılması gerekenler
Disleksi sorunu yaşayan çocuklara yardımcı olacak, pratik çözüm odaklı öneriler;
Öğrenme güçlüğü çeken çocuğunuzla iletişimi koparmayın. Çocuğunuzun diğer çocuklardan hiçbir farkı yoktur. Bu süreçte birlikte ilerleyebileceğinizi ve her zaman onun yanında olduğunuzu çocuğunuza hissettirin.
Bilgiyi işleme süreçlerinde birtakım farklılıklar olduğu için yeni bir bilgiyi öğrenmede daha fazla zaman ve çabaya ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle onlarla çalışırken sabırlı ve hoşgörülü olmak, yapabileceklerine dair cesaret vermek yararlı olacaktır.
Öğrenme güçlüğü olan çocuklar düzenli ortamlara ihtiyaç duyarlar. Dış dünyalarının düzenlenebilmesi için listeler yapın. Ne yapacaklarını unutan ya da bilemeyen çocuklar bu listeleri çok faydalı bulacaklardır. Onların hatırlatılmaya, uygulama ve tekrar yapmaya, yönlendirilmeye, sınırlar k konulmasına ve düzene ihtiyaçları vardır.
Çalışma ve dinlenme zamanlarının planlanması, hem ders hem de dinlenme için zaman ayırmalarına yardımcı olacaktır.
Hatırlamaları için; ipuçları, kafiyeler, kodlar, gruplandırmalar vb. bellek geliştirmeye yardımcı olacak yöntemler kullanılmalıdır. Talimatlarınızı ve zamanlamayı basitleştirin. Basit cümleleri kavramak daha kolaydır.
Büyük projeleri, küçük ve bitirilmesi kolay parçalara bölün. Büyük projeler, söz konusu çocukların hemen yılmasına ve "Ben bunu bitirmeyi asla başaramam" demelerine neden olur. Oysa büyük bir işi küçük parçalara bölmek onları ürkütmeyecek ve öz güven duygusu desteklenmiş olacaktır.
Çocuğun başarılarını yakalamak ve övmek için hep tetikte olun. Çocuklar, o kadar fazla başarısızlık yaşarlar ki, verebileceğiniz her türlü olumlu tepkiye ihtiyaçları vardır.
Göz ardı edilmemesi gereken diğer bir nokta da; bu çocukların övgüye çok olumlu tepki verdikleridir. Cesarete çok ihtiyaçları vardır.
Bunlara dikkat edin!
Çocuğunuzla geçireceğiniz saatlerin planlamalarını yapın ve ona vakit ayırmaktan kaçınmayın.
Çocuğunuzu asla diğer çocuklarla karışmayın ve kıyaslama yapmayın.
her gün mutlaka ona vakit ayırın ve oyunlar oynayın.
Açık ve geniş alanlarda oyunlar oynayarak enerjisini boşaltmasına yardımcı olun.
Birlikte geçireceğiniz zamanlarda ona anlayışlı davranın. Üzerine gidip de sıkmayın.
Verdiğiniz talimatlarda basit olmaya çalışın.
Hazırlayan: Şenay Çelik
