Çocuğunuz ağlıyor, çığlık atıyor ve etrafı yumrukluyor. Siz ne yapacağınızı şaşırmış bir halde ona bakıyorsunuz. Evet çocuğunuz tam bir öfke nöbeti geçiriyor. Aklınıza iki seçenek geliyor: Ya siz de bağırıp onun sesini bastıracaksınız ya da ona ılımlı bir şekilde yaklaşıp ne olduğunu anlamaya çalışacaksınız. Peki bu durumda gerçekten ne yapmanız gerekiyor? Psikolojik Danışman Elvan Gezen Ucur, çocuklarda görülen öfke nöbetleri ve anne babaların bu durumlarda yapmaları gerekenler hakkında bilgi verdi.
Bebeklikten çocukluğa giden yol…
2-3 yaş, ilk çocukluk olarak adlandırdığımız dönemin içinde yer alır. Bu yaş dili mi için "korkunç 2", "ilk ergenlik dönemi" , "negatif dönem" gibi benzetmeler yapılır. 2 yaş bebeklik döneminin sonu olarak kabul edilir, çünkü bağımsızlaşma ve bireyselleşme sürecinin de başlangıcıdır. Sosyal, duygusal, fiziksel, bilişsel ve dil becerileri çocuğun bu bağımsızlık arayışında önemli bir etkendir. Çünkü becerileri gelişen 2 yaş çocuğu, artık anne-babaya tamamen bağımlı değildir. Özellikle dil alanındaki gelişmeler ile sosyal ve duygusal alandaki becerilerin gelişimi çocuğun dış dünyayı keşfetmesinde önemli bir rol oynar. Dış dünyayı daha çok fark eden ve merak duygusu artan çocuk, kendi istekleri doğrultusunda hareket ederek bağımsızlaşma yönünde adımlar atar. Bir yandan da annenin sağladığı güvene ihtiyaç duyar. Aslında bir cebinde bağımsızlık diğer cebinde anne güveni ile bebeklikten çocukluğa giden yolda yürümeye başlar.
Anne babalar çocuklarının yaş gelişim özelliklerini bilmeli
Bu yol anne baba çocuk üçgeninde biraz dikenli bir yola dönüşebilir. Benmerkezci, isteklerini ertelemekte zorlanan, "hayır" karşılığıyla başa çıkamayan çocuk, anne babanın kurallarıyla çatışma yaşamaya başlar. Anne baba otoritedir. Ama karşılarındaki çocuk, "Ben bir bireyim" demeye çalıştığı davranışlar sergilemeye başlar. Anne baba zaman zaman kendini çaresiz hissedebilir, nasıl davranacağını bilememek bu çaresizlik duygusunu arttırabilir. Bu noktada anne babanın çocuğunu tanıması, yaş gelişim özelliklerini bilmesi son derece önemlidir.
Duygular şiddetli ve kontrolsüz olarak ortaya çıkabilir
Kızgınlık ve hayal kırıklığı gibi olumsuz duygularla baş etmek, 2 yaşındaki bir çocuk için kolay değildir. İstekleri karşılanmadığında, hayal kırıklığına uğradığında ya da kaygılandığında öfkeli tepkiler verebilir ve inatlaşabilirler. Henüz kazandıkları ve gelişmeye devam eden becerileri, bağımsızlaşma isteklerini tam olarak sağlayamadığından sık sık başarısızlık ve hayal kırıklığı yaşayabilirler. İstemesine rağmen alınmayan bir oyuncak, annesi gibi çizemediği bir resim, diğer arkadaşının elinden aldığı legolar, yasaklanan mutfak aletleri, yemesi için zorlanan yemek, parktan eve dönme kararı, yetişkinin karar verdiği uyku saati... Hayat onun için zor bir hale gelir.
Davranış ve tutumlarını gözden geçirmekte yarar var
Anne baba henüz başkalarının ihtiyaçlarını fark edemeyen, benmerkezci bakış açısına sahip ve kuralların nedenlerini anlamakta zorlanan bir çocukla karşı karşıyadır. O sadece isteklerinin gerçekleşmesini bekler, başarı elde etmeye çalışır. Yetişkinlerin isteklerine karşı olumsuz davranışlar sergileyebilir. Yetişkin onun istediği şeyi yapmayı teklif etse bile bazen negatif olma tutumunu devam ettirebilir. Çocuğun bu davranışlarının arka planındaki nedenlerini bulmak, anne baba olarak tutumlarınızı gözden geçirmek fayda sağlayacaktır. Gerçek şu ki; bunlar bağımsızlık denemeleridir. Çocuk kaygıyı hisseder ve anne babanın kaygılandığı konularda direncini daha da arttırabilir. Gerçekten de çocuğun davranışlarını kontrol etmesi, bu davranışların başkaları üzerindeki etkilerini görmesi ve yeni davranış kalıplarını öğrenmesi zor bir sürecin sonunda gerçekleşir.
Bu durumun geçici olduğunu unutmayın
Yaşanabilen öfke nöbetlerinin gelişimsel bir süreç olduğunu, bu yaş çocuklarında görülebildiğini bilmek anne-babaların sorunla baş etmelerini ve uygun tepkiler vermelerini kolaylaştırabilir. Sadece bu dönem değil; her yaşa ait gelişim özelliklerinin anne-baba tarafından bilinmesi aile içi iletişimde en sağlıklı yoldur. Bu şekilde ebeveynler hem çocuklarının gelişimlerini takip edebilir hem de kendi tutum ve davranışlarını şekillendirebilirler.
Öfke nöbetine neden olabilen etkenleri bulun ve ortadan kaldırmaya çalışın
2-3 yaşlarında görülen öfke nöbetlerinin doğru yönlendirilmesi ileride daha ciddi sorunların yaşanmaması adına önemlidir. Hatalı anne baba tutumları çocuğun öfke kontrolünde başarısız olmasına, kendini ifade etmek için kontrolsüz şekilde öfkesini yansıtma yoluna gitmesine neden olabilir. Kontrolsüz öfke de öğrenilmiş bir davranış haline dönüşebilir. Öncelikle öfke nöbetine neden olabilen etkenleri bulmak ve o etkenleri ortadan kaldırarak önleyici bir yaklaşım sergilemek gerekir. Çocuğun açlık, uykusuzluk, yorgunluk gibi fiziksel nedenlerin yanı sıra bulunduğu ortamdan sıkılma, verilen bir sözün tutulmaması; kaygı, hayal kırıklığı gibi duygular yaşaması öfkeye neden olabilecek etkenler arasındadır. Annebabanın olumsuz durum ve duygularla nasıl başa çıktığı, öfkesini nasıl ifade ettiği ve çocuğun öfkeli tutumlarına karşı nasıl bir karşı tutum sergilediği de önemlidir. Öfke nöbetlerine öfke ile tepki vermek sorunu çözmeyeceği gibi çocuğun anlaşılmasını, kendini uygun şekilde ifade etmesini de engelleyebilir. Bu nedenle anne babalar kendilerini kontrol etmeyi öğrenmelidir.
Hazırlayan: Aytülike Keskin
