İkiz ebeveyni olmanın verdiği mutluluk bir yerine iki kalp atışı duymak, aynı anda iki kere yaşamaktır… zorlukları da iki katıdır. İkiz ebeveyni giderken arkanızda iki tane ağlayan çocuk bırakmak, gerekirse iki bebeği aynı anda emzirmek hatta bu listenin hiç bitmemesi demektir! Peki hamilelik döneminden başlayarak ikizlerle geçecek bir hayatta anne-babaları neler bekliyor? İşte biz de ikiz bebekler ve onların kişilik gelişimiyle ilgili en çok merak edilen konuları Mavi Pedagojik ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi'nden Klinik Psikolog İdil Fırat'tan sizler için öğrendik. Kapak bebeklerimiz Alya ve Mina isimli ikizlerin annesi Aslı Ersoy Müftüoğlu'na da duygu ve düşüncelerini sorduk.

İkiz bebeğe sahip olmak

Bebeklerinin olacağını öğrenmek bir çift için ne kadar mutluluk ve heyecan verici olsa da; bebekle beraber aile düzeninin değişecek olması ve eşlerin birbirlerine karşı sorumluluklarına anne-baba olmanın sorumluluğunun eklenmesi aynı zamanda kaygı uyandırabilecek de bir durumdur. Bir de gelen bebeğin tek değil de ikiz bebekler olduğunu öğrenmek bu kaygının daha da yoğun yaşanmasına neden olabilir. Başlangıçta ikiz bebek sahibi birçok anne-baba genetik ve fiziksel özellikler bakımından birbirlerine çok benzeyen çocuklarına nasıl davranabilecekleri, onların bireysel gelişimini nasıl destekleyebilecekleri ve onlara nasıl bir ortam hazırlamaları gerektiği konusunda endişelidirler. Gerçekten ikiz bebek sahibi olmak birçok yönüyle farklı bir deneyimdir. Ancak; ikiz bebek olmuş olsalar da onların diğer kardeşler gibi doğuştan getirdikleri kendilerine özgü farklı karakter özelliklerinin olduğunu ve birbirlerinden ayrı bireyler olduklarını hep göz önünde bulundurmak gerekir.

İkizlerin bireyselleşme ve psikolojik gelişimleri

İkizlerin psikolojik, sosyal gelişimleri ve sunacağı ortam çok önemlidir. Anne-babalar bebeklerinin farklılıklarını iyi gözlemlemeli ve gözlemledikleri bu farklılıkları bebeklerin ihtiyaçlarının belirlenmesi açısından kullanmalıdırlar. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda bebeklerle ayrı ayrı ilgilenmeli; onların taleplerine, farklılıklarını göz önünde bulundurarak cevap vermeye çalışmalıdırlar.

Onları aynı olmaya zorlamayın…

Bazen aileler ikiz bebekleri arasında eşitlik sağlayabilecekleri inancıyla onların bireysel farklılıklarını göz ardı ederek ikizleri aynı olmaya zorlayabilirler. Bu durum çift yumurta ikizlerine sahip ailelere oranla tek yumurta ikizleri olan ailelerde daha fazla rastlanabilen bir durumdur. Aileler, dış görünüşleri, fiziksel özellikleri ya da cinsiyetleri birbirinden farklı olan çift yumurta ikizlerinin bir birey olarak da farklı olduğunu daha rahat kabul edebilirler.

Dış görünüşleri birbirine çok benzeyen bireyselleşme süreçleri çevrenin ve ailenin tutum ve davranışlarından etkilenir. Anne babalar ikiz bebeklerini genellikle doğumdan itibaren bir arada tutmaya ve aynı koşullarda büyütmeye çalışırlar. Aynı kıyafetleri giydirir; aynı oyunların ve aktivitelerin içinde olmalarını sağlar; hatta aynı okullara göndermeye çalışırlar. Bu nedenle de ikiz çocuklar birbirlerine alışırlar; bir arada olmak ister ve birbirlerinin yokluğundan etkilenmeye başlarlar. Ancak tüm bunlara rağmen, ikiz bebeklerden birinin mizaç özelliği, gelişim seviyesi, becerileri ve olaylar karşısında verdiği duygusal tepkiler diğerinden farklı olabilir.

Tüm kardeşlerde görülen ve psikolojik gelişim açısından da önemli ve gerekli olan kıskançlık duygusu ikizler için de geçerlidir. Fakat, ikizler büyük ya da küçük kardeş olmanın getireceği kolaylıkları ya da güçlükleri deneyimleyemedikleri için onların yaşayacağı rekabet duygusu da diğer kardeşlerden değişiktir. Bu noktada bebeklerin sağlıklı psikolojik gelişimleri açısından ailenin başkadır! Bir mucizeyi ayn Ama tabii zorlu veyni olmak işe tek yumurta ikizleri içinse bu durum biraz daha zorlaşır. Ancak farklı gelişim özelliklerine ve kişilik yapılarına sahip olan çocukların ilgi alanlarının, isteklerinin ve tercihlerinin farklı olması da normaldir.

Bu nedenle çocukların gözlemlenerek farklı yeteneklerinin ve olumlu özelliklerinin desteklenmesi, iki kardeş arasındaki farklılıkların kabul görmesi ve bunun çocuklara da hissettirilmesi önemlidir. Her iki kardeşten aynı olmalarını istemek ve onlardan aynı gelişimi, yeteneği ya da başarıyı göstermesini beklemek bu çocukların yetersizlik duygusu hissetmelerine neden olabilir. Küçük yaşlarda yoğun şekilde hissedilen yetersizlik ve değersizlik duyguları, ileride depresyon ya da kaygı bozuklukları gibi daha ciddi psikolojik problemlere sebebiyet verebilir. Bu nedenle bebeklik döneminden itibaren onların kıyafetlerini ayırmak, kendilerine ait kıyafetlerinin, oyuncaklarının ve eşyalarının olmasını sağlamak, ayrı dolaplara yerleştirmek, yaşları biraz daha büyüdüğünde onlara istediklerini almak ve giymek için seçim hakkı tanımak, farklı hediyeler vermek ve verdirtmek, odalarının düzeninde, katılacakları aktivitelerde onların fikirlerini de almak önemlidir.

İkizler iki farklı bireydir

Okul öncesi dönemden itibaren aynı okula göndermek, aynı sınıfta okumalarına izin vermek gelişimleri açısından uygun olmayabilir. İkizler iki farklı birey oldukları için birinin diğerinden daha üstün olduğu yönler olabilir; bu durumda diğeri bir kıyaslama içine girerek kendini yetersiz, başarısız görebilir; motivasyonu ve özgüveni de bundan etkilenebilir. Ayrıca bu gibi durumlarda toplumun, çevrenin ve ailenin de kardeşler arasındaki bu farklılıklara odaklanmaması, karşılaştırma yapmaması, birini diğerine örnek göstermemesi önemli ve gereklidir.

Ayrı sınıflarda okumaları birbirlerinden bağımsızlaşabilmelerini ve böylece bireyselleşebilmelerini de kolaylaştırır. Buna ek olarak, farklı ortamlarda farklı sosyal ilişkiler içerisinde olmaları, farklı arkadaş gruplarına sahip olmaları insanlarla etkileşimlerini, sosyal gelişimlerini, benlik algılarını ve özgüvenlerini destekler. Kendilerine ait sosyal bir ortamlarının olabilmesi, birbirlerinden ayrılmalarını gerektirebilecek durumlarda da yaşanabilecek olumsuz duyguların en aza indirgenmesini sağlar.

Eşit ilgi göstermeli

Bazen bebeklerden biri diğerine göre daha aktif, daha hareketli ya da daha huzursuz olabilir. Böyle durumlarda da anne-babanın ilgisi istemeden de olsa bu bebeğe daha fazla yönelebilir. Ancak ikiz bebeklerin her ikisine de eşit miktarda ilgi gösterebilmek önemlidir. Bebeklerden biri diğerine göre daha becerikli ya da daha gelişmiş olduğu için ön plana çıkarılmamalı, ona daha fazla ilgi gösterilmemelidir.

Eşler destek vermeli

Aile olarak hep beraber vakit geçirebilmek bütün çocukları mutlu eder; ancak ebeveynler olarak aynı anda her iki bebeğe de eşit ilgiyi ve sevgiyi gösterebilmek de mümkün değildir. Bu nedenle beraber geçirilen zamanlara ek olarak annenin ve babanın her iki bebekle ayrı ayrı zaman geçirebileceği ortamlar da yaratılmalıdır. Yaşamın ilk yılı bebekler için, başkalarına karşı temel güven gelişiminin oluşmaya başladığı bir yaştır. Çocuğun, ne olursa olsun, her zaman, her koşulda annesinin onun yanında olacağını ve ihtiyaçlarını karşılayacağını hissetmesi gerekir. Bebekler ihtiyaçlarını tutarlı bir şekilde karşılayan ebeveynlere güvenmeyi öğrenirler ve dünyaya daha rahat uyum sağlayabilirler. Bu nedenle anne bebek arasında güvenli bir bağ oluşabilmesi için ilgili, dikkatli, şefkatli ve doyurucu bir bakım önemlidir. Bunun için de bebeklerle tek tek zaman geçirilmesi son derece önemlidir. Bu noktada babalara da önemli görevler düşer. Babanın anneye destek vermesi, ona karşı ılımlı ve sabırlı olabilmesi anne için de zor ve yorucu olan bu dönemin daha rahat atlatılmasını sağlayacaktır. Anne bir bebekle ilgilenirken, babanın da diğer bebekle ilgilenebiliyor olması annenin yanındaki bebeğine odaklanmasını, onunla özel olarak ilgilenebilmesini sağlar ve yaşanabilecek zor durumları kolaylaştırır. İlerleyen yaşlarda da birlikte geçirilecek zamanlar bu şekilde planlanmalıdır. Ayrı zamanlarda onları tek başına gezmeye, alışverişe ya da parka götürmek, beraber oyunlar oynamak, uykudan önce kısa süreli de olsa özel sohbetler yapabilmek onların sevgi ve ilgi ihtiyaçlarını karşılar. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, ebeveynlerin her iki çocuğa da ilgisini ve zamanını ayırabilmesidir; yani anne sürekli kardeşlerden biri ile; baba ise diğeri ile olmamalıdır.

Psikolog İdil Fırat: "İkizlerin bireysel farklılıklarını gözden kaçırmayın"

İkizlerin doğumu ile birlikte annebabaya düşen en önemli görev çocuklarının bireysel farklılıklarını görmeleri, kabul etmeleri, bu farklılıkları göz onunda bulundurarak onlarla ilişki ve iletişim kurmalarıdır. Anne-babası tarafından ayrı ayrı farklı ve özel bireyler olarak kabul gören ikiz çocuklar kendi yeteneklerine inanan, olumlu benlik algısına ve özgüvene sahip kişiler olurlar.

Hazırlayan: Aytülike KESKİN