Bebeklerin ilk iletişim yolu ağlamaktır. Onlardan "Anne seni özledim, acıktım, susadım, kaka yaptım, karnım ağrıyor ya da uykum geldi…" demesini bekleyemeyiz. Ama ağladığında anlarız ki bir sorunu vardır. İlk aylarda isteklerini ağlayarak ya da agulamalarla anlatmaya çalışırlar. Büyüdükçe agulamaların yerini "Ane, baba…" gibi yarım yamalak, sevimli bir şekilde söylenen kelimeler alır. İşte bir yandan büyürken, bir yandan da dillenirler… Medical Park Antalya Hastanesi'nden Çocuk Hastalıkları ve Sağlığı Uzmanı Dr. Halis Kazdal bebeklerin ay ay gelişimlerini ve verdikleri tepkileri anlatırken, konuşmasını kolaylaştırmak için de önerilerde bulundu.
Bebeklerin aylara göre tepkileri
1. ay
İlk ay arama, emme ve yoklama refleksleri vardır. Sağ ve sol taraf hareketleri eşittir. Anne yüzünü seçebilir ve diğer objelerden ayırt edebilir. İnsan sesi dikkatini çeker. Duymaya başlar. Kokuları da ayırt eder. Genelde göz teması kurar ve bu, bebeklerin sosyal bağ gelişimi için önemlidir. Çok az hapşırır ve hıçkırır.
2. ay
Uyanık kalma süresi uzar. Gülümsemeye, ellerini açıp kapatmaya, anne-babasını tanımaya ve takip etmeye başlar. Yüzüstü başını dik tutabilir.
3. ay
Sesli gülmeleri başlar. Agulamaları artar. Takip süresi uzar. Sesleri ayırt eder ve kaynağını araştırır.
4-6. ay
Destekli oturmaya başlar. Babasını net bir şekilde tanır ve ayırt eder. Nesnelere uzanıp tutmaya çalışır. Renkleri ayırt eder. Başını dik tutabilir. İletişimini mimiklerle ve mırıldanarak yapar. Önce yan dönmeye, 6. ayın sonunda da tam dönmeye başlar. Objeleri ağzına götürerek tanımaya çalışır. Yetişkinlerin kol ve bacaklarıyla yaptıkları hareketleri taklit edebilir.
7-9. ay
7. ayda desteksiz oturabilir. Sürünerek hareket alanını genişletir. Başkalarının ve kendi çıkardığı sesleri dinler. Anlamsız hecelemeler başlar. El çırpar. Tutunarak ayağa kalkabilir. İşaret parmağı ve başparmağı arasında objeleri tutar. 9. aydan itibaren yürüme çalışmaları başlayabilir. Oturur durumdan ayağa kalkabilir ve yüzüstü konumdan oturur konuma geçebilir. Aile sofrasına oturur. Oyuncaklara vurarak ses çıkarabilir ve ortaklaşa oyunlar oynayabilir. "Hayır" kelimesini anlar.
10-12. ay
Ayakta durma süresi artar. Sıralamaya başlar. Sesleri taklit eder. Kendi kendine yemek yemeye çalışır. Anne ya da baba gibi kelimeleri bilinçli söyler. Karşılıklı oyunlar oynar. Elinden oyuncağı alındığında karşı çıkar. Yavaş yavaş işaretle isteklerini gösterebilir. "Hayır" kelimesinin anlamını artık çok iyi bilir, ancak söz dinleyip, dinlememek tamamen keyfine kalmıştır. 1 yaşına girerken ilk adımını atabilir. Hareketleri taklit eder.
Dil gelişimi
Bütün sağlıklı çocuklar, dil öğrenme yeteneğiyle doğarlar. Bebeklerin dil gelişiminde ki en büyük destekleri anne ve babalarıdır. Dünyaya ilk geldikleri andan itibaren insan sesini duyarlar, dinlerler, sonrasında da taklit ederek konuşmaya başlarlar. Kelime ve cümleleri dilin kurallarına uygun olarak kullanmak uygundur. Fiziksel ve dilsel gelişim bütün çocuklarda aynı değildir. Bir çocuk ilk kelimeyi 9. ayda, başka bir çocuk 18. ayda söyleyebilir. Ya da ilk cümleyi bir çocuk 3 yaşında, diğer bir çocuk ise 5 yaşında kurabilir. Çevre ve özellikle annenin sözel uyaranlarının zenginliği, dil gelişimini olumlu yönde etkiler.
Konuşmasını kolaylaştırmak için bunları yapın!
Çocuğunuza sevgi ve huzur dolu bir ortam hazırlayın. Çocuğunuzla ilgilenin ve sevildiğini hissettirin. Fiziksel ihtiyaçlarını eksiksiz karşılayın. Her fırsatta onunla konuşun ve yaşına uygun oyunlar oynayın. Yaşıtlarıyla bol bol oyun oynamasını sağlayın. Masal ve hikayeler anlatın. Eline aldığı objeler hakkında bilgi verin. Uzun süre TV karşısında kalmasına izin vermeyin. Resimler ve resimli hikayeler üzerinde yorumlar yaparak konuşmaya teşvik edin. Onun düşüncelerine değer vererek özgüvenini artırın.
Doktora başvurulması gereken durumlar:
3 aylık bebek seslere tepki vermiyorsa,
3-5 aylık bir bebek agulamıyor, ilgili bir ses tonuna gülümsemeyle yanıt vermiyorsa,
6-9 ay arasında bir bebek anlamsız hecelemeler yapmıyor ya da annesini görmeden anne sesine tepki göstermiyorsa,
12 aylık bir çocuk konuşma seslerini taklit etmiyor, en az bir kelime söylemiyor, isteklerini elde etmek için ağlama dışında tepki göstermiyorsa,
18 aylık bir çocuk basit emirlere uymuyor ve aile bireylerini gösterip tanımıyorsa,
24 aylık bir çocuk en az 50 sözcüğü anlamıyorsa,
3 yaşındaki çocuğun söylediklerinin yüzde 50'si ailesi dışındakiler tarafından anlaşılmıyorsa, basit sorulara yanıt vermiyor ve iki aşamalı basit komutlar yapamıyorsa,
4 yaşındaki çocuk kişi zamirlerini kullanmıyor, geçmiş-gelecek zamana ilişkin konuşmuyorsa,
5 yaşındaki bir çocuk neden-nasıl sorularına yanıt veremiyor ve nesnelerin ne işe yaradığını ifade edemiyor, basit bir hikaye anlatamıyorsa, en kısa sürede bir uzmana başvurun!
Neler yapılmalı?
Dil ve konuşma becerisinde gecikme düşünülen çocuklar odyolojik olarak değerlendirilmelidirler. Eğer dil gelişimindeki gecikmeye motor ve mental fonksiyonlardaki gerilikler eşlik ediyorsa çocuk nöroloğu tarafından değerlendirilmelidir. Odyolojik nörolojik değerlendirilmeleri normal olan çocuklar, konuşma terapisti tarafından kontrol edilmelidir.
Hazırlayan: Başak DOĞRU
