İlk 1 yıl bebeğinizin ne kadar hızlı gelişim gösterdiğine siz de inanamayacaksınız. Sağlıklı gelişim gösterebilmesi için siz anne ve babasının desteği çok önemli. Göz gelişimini de bu anlamda ciddiye almanız gerekiyor. Bunun için ilk birkaç hafta dünyayı sadece gri tonlarda ve flu şekilde gören miniğinizin göz kontrollerini ihmal etmemeniz ve oyunlarla göz reflekslerini geliştirmeniz büyük önem taşıyor. Prof. Dr. Raciha Beril Küçümen'e göre anne-babanın doğru bir gözlem yaparak bebeklerindeki göz kusurlarını tespit etmeleri de göz gelişiminin önemli bir parçası.
Göz gelişimi hamilelikte başlıyor
Anne karnında en son, görme sistemi gelişir. Bebeğin göz kapakları hamileliğin 26. haftasına kadar kapalı olur. Bu süre içerisinde retina gelişimini tamamlar. 26. haftaya gelindiğinde bebekler gözlerini açabilir ve kırpabilir. Anne karnındaki bebeklerin görme işlevini test etmek olanaksızdır. Ancak yapılan çalışmalar; anne adayının karnı üzerine güçlü bir ışık kaynağı uygulandığında, bebeğin buna kalp atışlarında bir hızlanma ile yanıt verdiğini göstermiştir. Yani rahim içi gerçekte karanlık değildir. Tıpkı sesleri geçirdiği gibi ışığı da geçirebilir. Ancak bu geçirgenlik ses ile kıyaslandığında çok daha azdır. Buna rağmen, bebek gündüz ile geceyi rahatlıkla ayırt edebilir. Hamileliğin 28-34. haftaları arasında doğan bebekler incelendiğinde, objeleri 31-32. haftadan itibaren takip edebildikleri görülmüştür. 33-34. haftada ise bu takip yeteneği zamanında doğmuş bir bebeğinki ile aynıdır. 33. haftadan itibaren bebeklerin göz bebekleri ışığa tepki vererek büyüyebilir ya da küçülebilirler.
Doğum sonrası ilk yıl…
Doğumdan sonra da göz gelişimi devam eder.
0-4 ay: Bebekler ilk aylarda genellikle 20-25 santim uzaklıktaki objelere odaklanırlar. Bu aylarda görsel sistem çok hızlı gelişim gösterir. 2 aylıkken yakınlarındaki bir kişiye kolaylıkla odaklanabilirler. Gözlerde ara sıra kayma olması normaldir. 3 aylıkken de yakınlarında hareket eden objeleri gözleriyle takip edebilirler ve yakınlarındaki şeylere uzanabilirler.
5-8 ay: Göz hareketleri ve göz-vücut koordinasyonu gelişir. 5 aylıkken derinlik hissi oluşur. 8 aylık bebekler emeklemeye başladığında göz-el-ayak ve vücut koordinasyonu da gelişim gösterir.
9 ay: Başparmağı ve işaret parmağı ile gördüğü objeleri yakalayabilir.
12 ay: Mesafeleri daha iyi kestirebilir ve cisimleri daha isabetli atabilir.
İlk göz muayenesi
Bebeklerde ilk göz kontrolünün, doğumdan sonraki ilk 6 ay içerisinde bir göz doktoru tarafından yapılması gerekir. Bu, doğumsal göz kusurları ve hastalıklarının (özellikle doğumsal katarakt) atlanmaması açısından önemlidir. İlk 1 yıl içerisinde bebeklerin yaşayabileceği göz sorunları; göz kayması (şaşılık), sulanma, kızarıklık, çapak, ışığa karşı hassasiyet, bir gözün diğerine göre daha büyük ya da küçük olması, göz bebeğinin beyaz ve mat görünmesi olabilir.
Göz gelişimi desteklenmeli
Anne-babaların bebeklerinin görme problemleri olup olmadığını gözlemlemesi gerekir. Herhangi bir problemden şüphelenirlerse doktora gitmeleri önemlidir. Ayrıca bebeğin yaşına uygun aktivitelerle görme kapasitesinin gelişimine katkıda bulunabilirler. Örneğin; 0-4 ay arasında bebeğin odasında hafif bir ışık yakabilir, böylece görme sisteminin gelişimini uyarabilirler. Bebeğin odaklanabileceği ve dokunabileceği 20-25 santim mesafede oyuncakları yatağının yakınında bulundurabilirler. 5-8 aylık bebeklere plastik ve tahta oyuncaklar verilebilir. 9-12 aylık bebeklerini emeklemeye özendirilebilirler. Bebeklerin odalarını canlı renklerle dekore etmek, kontrastlı renk ve objelerle döşemek görme gelişimine destek olur.
Sorulması gereken sorular
Aşırı göz yaşarması, ışığa karşı hassasiyet, göz kapaklarını sıkıp açamama, kırmızı çapaklı göz kapakları, kayma, göz bebeğinde beyaz refle gibi belirtiler göz sorunlarının habercisidir. Bebekte herhangi bir göz sorununun işaretini anlamak için, ilk önce şu sorular sorulmalıdır:
• Emzirilirken annenin yüzünü inceliyor mu?
• 1 ya da 2 gözde kayma var mı?
• Gözlerde veya göz bebeğinde şekil bozukluğu var mı?
• Kızarıklık, sulanma ve çapaklanma var mı?
• Göz bebeğinde beyaz parlama mevcut mu? Bu soruların cevabına göre, mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır.
"Yetişkinler gibi görmeleri zaman alır"
Beyin ve retinadaki sinir hücreleri ile görmeyi kontrol eden nöronlar, doğumda henüz gelişimini tamamlamadığı için bebekler yetişkinler gibi göremezler. Doğumdan birkaç hafta sonra ilk defa kırmızı rengi fark ederler. Normal bir bebek ilk birkaç haftada ışığa tepki verir, ilk 3 ayda annesi ile göz göze gelir. Birkaç aylık bebekler net göremezler. Kendilerinden en fazla 50-100 santim mesafedeki kişileri ve cisimleri seçebilirler. Aylar geçtikçe görme sistemi gelişir ve 12 aylık olduklarında uzağı oldukça iyi görmeye başlarlar.
- Prof. Dr. Raciha Beril Küçümen
