Bebeğinizin parmaklarına dokunduğunuzda elinizi kavraması, yüzüne yaklaştığınızda gözlerini kırpması veya yüksek bir ses duyunca sıçraması hep refleks tepkileridir. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Hasan Ünlütürk'e göre reflekslerin olması gerekenden uzun sürmesi veya hiç görülmemesi gelişimle ilgili bazı problemlerin belirtisi olabiliyor.

Refleksler, gelişime dair önemli ipuçları verir

Refleksler, kişilerin ani gelişen olaylara karşı verdiği istem dışı tepkilerdir. Bu içgüdüsel hareketler bütünü kişilerde doğumdan itibaren görülmeye başlar. Özellikle bebekler için hayati önem taşır. Refleksler bebeğin santral sinir sisteminde herhangi bir problemin olup olmadığını gösteren ipuçları verir. Bu nedenle bebeklerin doğumun hemen ardından mutlaka nörolojik muayenelerinin yapılması gerekir.

Arama-emme refleksi

Arama-emme refleksi, tamamen beslenme içgüdüsüyle ortaya çıkar. Dudak çevresine ya da yanaklarına dokunulduğunda bebek yüzünü o yöne doğru çevirir ve emmeye hazırlık yapar. Bu refleks, 3 ila 7 aya kadar devam eder. Arama-emme refleksi daha uzun süre devam ediyorsa anne-babaların çok dikkat etmesi gerekir. Çünkü beyin hasarının habercisi olabilir. Arama-emme refleksinin hiç görülmemesi ise beyin sapında (beynin alt kısmı) doğumsal bozuklukları, travma ve sinir sistemini içine alan ağır enfeksiyon durumlarını işaret edebilir.

Moro (sıçrama) refleksi

Moro (sıçrama) refleksi, bebeğin duyduğu yüksek seslere ve ani hareketlere verdiği tepkidir. Cam veya kapıların hızla çarpması ya da bir cismin yere düşmesi durumunda bebeğin moro refleksi devreye girer. Bu refleks sonucu bebek, olduğu yerde sıçrar ve ellerini hızla göğsüne çeker. Sıçrama refleksi, genel olarak 3. aydan itibaren kaybolmaya başlar. Fakat bazen 6. aya kadar devam ettiği de görülebilir. Bu refleksin görülmemesi bebekte santral sinir sistemin, zedelendiğinin ya da farklı bir hastalığın baskılandığının habercisi olabilir. Bunların yanı sıra ani seslere ve hareketlere bebeğin tek bir kısmıyla (sağ ya da sol) tepki vermesi, hareket etmeyen diğer kol ya da bacakta sinir felcinin veya köprücük kemiğinde kırığın varlığını gösterebilir. Tek taraflı sıçrama refleksinin uzun sürmesi ise beyin hasarını işaret edebilir.

Yakalama refleksi

Bebeğin avucuna ya da ayaklarına doğru herhangi bir cisim uzatıldığında bebek, içgüdüsel olarak parmaklarını içeri kıvırarak cismi kavramaya çalışır. Bu durum, yakalama refleksi olarak açıklanır. Bebekte bu refleks, anne karnındaki 28. haftada başlarken, doğduktan sonraki 2. ayda kendiliğinden kaybolur. Çünkü bebek, 2 aylıkken bilinçli olarak cisimleri yakalamaya başlar. Fakat bebeğin ayaklarındaki refleks 10. aya kadar devam edebilir. Yine yakalama refleksinin görülmemesi gibi durumlarda, sinirlerde oluşabilecek bozukluklardan şüphelenilebilir.

Tonik boyun refleksi

Yatar pozisyondaki bebeğin başı birden bire herhangi bir tarafa çevrildiğinde, otomatik olarak bebeğin kol ve bacağında dışa doğru açılma görülür. Bu refleks doğumdan 3 ya da 4 hafta sonra daha belirgin şekilde ortaya çıkar. 3 veya 4. ayda ise azalma gösterir. Bu refleksin 4. aydan sonra da sürmesi serebral palsi hastalığını akla getirebilir.

Yürüme refleksi

Koltuk altlarından tutularak yere basması sağlanan bebeklerde adım atma eğilimi görülür. Normal zamanda doğan bebekler ayak tabanlarını yere tam olarak basabilirken, erken doğan bebekler ayak parmaklarının ucunda yürümeye çalışır. Bu yürüme refleksi doğumdan sonraki 4. aydan itibaren kaybolur.

Aksırma-öksürme refleksi

Yeni doğan bebekler de hava yollarını açabilmek için yine içgüdüsel olarak aksırma-öksürme refleksi ortaya çıkar. Bebekler bu refleks sonucu aksırarak üst, öksürerek ise alt solunum yolunu temizler. Bu refleks ömür boyu devam eder.

Refleks gelişiminde yardımcı yöntemler

Yüzünüzü bebeğinizin yüzüne yakınlaştırın ve onunla konuşun, size sesler çıkartarak karşılık vermesini bekleyin. Kısa süreyle hareket eden nesneleri takip ettirin. Çıngırağını ya da renkli bir oyuncağını yüzünün önünden geçirin. Yukarı, aşağı hareket ettirin. Bu bebeğinizin dikkatini çekebilir, ancak yukarı-aşağı takibi 3 aya kadar yapamayabilir. Renkli şekiller ve yumuşak toplarla dikkatini objelere toplayın. Bebeğinizin bu dönemde gelişimini desteklemek için ona oyuncaklar verin ve parmaklarıyla kavramasını sağlayın. Bir oyuncağı görebileceği şekilde tutarak göz-el uyumunu güçlendirmesi ve onu kavraması için teşvik edin.

Hazırlayan: Şenay ÇELİK