Yeni doğmuş bir bebek, o kadar hassas ve narindir ki, bir şey olacak diye kucağımıza bile almaktan çekiniriz. Yumoş yumoş minicik vücudunun en hassas yeri de kafasıdır. Çünkü hala çok yumuşaktır ve gelişimi devam eder. Anne ve babaları endişelendiren bu yumuşak dokuya bıngıldak denir. Peki kafasını bir kask misali koruyan bıngıldak hakkında ne kadar bilginiz var? Çocuk Hastalıkları ve Yenidoğan Uzmanı Prof. Dr. İpek Akman; bıngıldağın görevini, oluşabilecek risk faktörlerini ve ne zaman kapanacağı hakkında bilgi verdi.
Bıngıldak nedir?
Bebeklerin kafatası tek bir parça kemikten değil, henüz birbirine tam olarak kaynamamış birden fazla kemikten oluşur. Kafatasını oluşturan kemik parçaları arasında kalan bölüm bıngıldaktır. Bebeğin başındaki bu yumuşak bölgeler bağ dokusundan oluşur. Bu yapı, kemiklerin üst üste gelmesiyle kafatasına esneklik kazandırıp kafanın doğum kanalına girebilmesini, böylece doğumun gerçekleşebilmesini sağlar. Doğum sonrası da, beynin büyümesi kafatasının büyümesiyle mümkün olur. Beynin büyümesinin yaklaşık üçte 2'si hayatın ilk 2 yılında gerçekleşir, kafatasının esnek yapısı bunu mümkün kılar.
Dokunmak zarar verir mi?
Bıngıldağı oluşturan sağlam bağ dokusu alttaki beyin için güvenli bir koruma sağlar. Banyo yaptırmak, başa dokunmak veya saçını taramak bebeğin bıngıldağına zarar vermez. Bıngıldak, bebeğin güvenliği için gereklidir. Çünkü kafa travmalarında bıngıldak, koruyucu kask fonksiyonu görür. Kafa kemiklerine esneklik verir. Bebeğin aylık doktor kontrolleri sırasında baş çevresi ve bıngıldağı kontrol edilir. Bıngıldak muayenesini yaparken bebeğin sakin ve yarı oturur pozisyonda olması gerekir. Bıngıldağın boyutu ve bombeliği kontrol edilir.
Bıngıldakla ilgili tehlike sinyali veren durumlar neler?
İshal veya kusma gibi nedenlerle vücutta sıvı kaybı oluşursa bebeğin bıngıldağı çökebilir, bu durum sıvı kaybının ciddi olduğunu gösterir. Acilen bebeğe yeterli miktarda sıvı verilmesi gerekir. Bıngıldakta şişme; menenjit, tümöral oluşumlar ve kafa içinde su toplanması (hidrosefali) gibi durumlarda meydana gelir. Acilen doktora başvurulması gerekir.
Ne kadar zamanda kapanır?
Yeni doğan bebeklerin başında 6 adet bıngıldak bulunur. Ancak sadece ön ve arka bıngıldak elle muayenede fark edilebilir. Ön bıngıldak alından arkaya doğru baklava şeklinde hissedilir. Genellikle 9-18 ay arasında kapanır. En geç 24 ayda kapanmalıdır. Ön bıngıldak nadir olarak 9. aydan daha erken kapanabilir. Bu durumda sütürlerin (kemikler arasındaki birleştirici hat) açıklığı ve baş çevresinin büyümesi dikkatle izlenmelidir. Arka bıngıldak daha küçüktür, kafanın arka kısmında olur. Genellikle 3 ay civarında kapanır.
Geç kapanmasının nedenleri nelerdir?
Normalden büyük ve kapanması geciken bıngıldak, erken doğan veya anne karnında büyümesi geri kalan bebeklerde görülebilir. Ayrıca; D vitamini eksikliğine bağlı raşitizm, doğumsal hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması), down sendromu gibi kromozom anomalileri, bazı iskelet anomalileri de nedenler arasında sayılabilir. Günümüzde tüm bebekler D vitamini takviyesi aldığı ve doğumdan sonra yapılan tarama testlerinde hipotiroidi erken saptanabildiği için bu sorunların görülme sıklığı azalmıştır. Kromozom ve iskelet anomalileri gibi nadir durumlar ise, bıngıldaktaki farklılık dışında pek çok başka bulgu verdiğinden tanısı konabilir.
Erken kapanması sorun oluşturur mu?
Bazen kafatasını oluşturan kemikler birbirine normalden erken kaynar ve bıngıldak kapanır. Bu da beyin gelişimini etkileyerek; görme ve işitme sorunlarına, kafa içi basınç artışına ve gelişim geriliklerine yol açar. Kafatasında şekil bozukluğu ve asimetri oluşan bebeklere radyolojik tetkikler yapıldıktan sonra tanı konulur. Gerek görülürse beyin cerrahisi konsültasyonu istenir. Pek çok bebekte ön bıngıldağın 3 aylıkken kapanması bile normal sayılır. Bu durumda başın büyümesi açık olan sütürler tarafından sağlanır. Bebeğin baş çevresinin takibi, beynin normal gelişimini sürdürmesi önemlidir.
Hazırlayan: Başak DOĞRU
