Bebeğiniz dünyayı görmek için ortalama 9 ay 10 gün bekliyor. Anne karnından dış dünyaya doğru uzanan yolculuğunu tamamladıktan sonra ise, geriye çevresini kendi yöntemlerini geliştirerek keşfetmesi kalıyor. Bu keşfinde ona en çok yardımcı olan da elbette ki görme duyusu oluyor. Bebeklerin görme gelişimi süresince iyi birer gözlemci olmaları konusunda anne-babaları uyaran Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Hasan Küçükşahin, konuyla ilgili önerilerde bulundu.
Görme gelişimi anne karnında başlıyor
Bebeklerin görme gelişimi anne karnındayken hamileliğin erken evresinde başlar. Diğer duyu organlarına nazaran en son gelişen duyu sistemi görmedir. Bebekler 25. haftadan itibaren görsel uyaranlara (ışık gibi) yanıt verirler. Ayrıca göz kapağında hareketlenmeler de bu dönemde gerçekleşir. Bebeklerin gözkapakları 26. haftaya kadar kapalı olmasına rağmen anne karnına uygulanan yüksek bir ışık kaynağına net bir şekilde yanıt verebilirler.
Gece ve gündüzü ayırt edebilir
Rahim içi bilinenin aksine çok karanlık değildir. Bu sebeple bebek gece ile gündüzü kolayca ayırt edebilir. Ancak bebeğin görme işlevini anne karnındayken test etmek mümkün değildir. Bebeklerin gözleri 30. haftaya kadar kapalıdır. Bebek 33. haftaya geldiğinde ise göz bebekleri görsel uyarana karşı küçülebilir veya büyüyebilir. Bu nedenle anne adaylarının hamilelik süresince kendilerine çok iyi bakmaları gerekir. Bu durum bebeğin göz ve görme merkezi başta olmak üzere, bedensel ve zihinsel gelişimi için de oldukça önemlidir. Hamilelik döneminde sağlıklı beslenmek, düzenli uyumak, yorulmamak ve mümkün olduğunca stresten uzak durmak gerekir.
İlaç kullanımına dikkat edin
Hamile kalmadan önce kullanılan ilaçlar (ağrı kesiciler, vitaminler, antibiyotikler, bitkisel ilaçlar vb.) hamilelik döneminde bazı riskler oluşturabilir. Hamilelikte doktor kontrolü dışında alınan ilaçlar, düşük doğum ağırlıklı bebeğe ya da bebekte birçok ciddi sağlık problemine neden olabilir. Düşük doğum ağırlığı ayrıca bebeğin görme problemleri yaşamasına da zemin hazırlayabilir. Bu sebeple uzman doktor kontrolü dışında hiçbir ilaç bilinçsizce alınmamalıdır. Bunların haricinde hamilelikte kızamıkçığa yakalanmak da bebeğin gözlerinde hasara yol açabilir.
Yenidoğanlarda görme becerisi
Yeni doğan bir bebeğin görme becerisi oldukça azdır. Görme gelişimi doğumla birlikte başlar ve bebek 13-15. aya gelene kadar da devam eder. Yeni doğan bebekler doğdukları ilk birkaç ay boyunca görme becerilerini çok hızlı bir şekilde geliştirirler. Tabii bu duruma zemin hazırlayan hareketler ve fiziki çevre de bebekler için önemli uyaranlardır. Bebeğin retinası ve beyindeki sinir hücreleri tam olarak gelişmediğinden, doğum sonrası çevrelerindeki her şeyi siyah, beyaz ve gri tonlarda görürler. Bunun yanı sıra yakın nesnelere odaklanma yeteneğine de sahip olmazlar. Ancak bu durum zamanla düzelir.
0-12 ay görme gelişimi
0-4 ay arası: Bebekler 0-4 ay arası sadece bir kol boyu mesafesindeki nesnelere odaklanabilirler. Sonrasında bu nesneler daha yakınlarına getirildiğinde bakışları sabitlenir. Zaman geçtikçe de hareket halindeki cisimleri takip etmeye başlarlar. Bu sayede her iki göz birlikte çalışır ve gelişir. Bebek artık gördüğü nesnelere uzanabilir ve el-göz koordinasyonunun ilk adımları atılır. Ayrıca pupiller ışık refleksine de (gözbebeğine ışık tutulduğunda reaksiyon verme) sahiptirler. Flaş benzeri ışığa göz kırpabilir, göz teması kurabilir ve renkli cisimlere bakabilirler.
4-6 ay arası: Bu dönemde normal gelişimlerine bağlı olarak motor becerileri de artar. Bebek artık dönebilir, bir yere tutunarak kalkabilir ve hareketlerini kontrol edebilir. El-göz arasındaki bağlantı 4-6 ay arasında gelişmiş olur. Bu sebeple bebekler herhangi bir nesneyi yakalayabilir, uzanıp alabilir ve takip edebilirler. Göz hareketlerindeki artma ile bağlantılı olarak da odaklanma ve takip etme yeteneği her 2 gözün beraber çalışması ile hızlanır. 6-8 ay arası: Bebekler 6 ile 8 ay arasında gördükleri her nesneye ulaşmak için emeklemeye başlayabilir. Emekleme süreci bebekler için yeni bir dönemin de başlangıcıdır. Çünkü bebek kendi bedeni ile karşısında gördüğü cismin arasındaki büyüklük oranı, şekli ve konumu hakkında fikir sahibi olmaya başlar. Bu sayede dokunma ve algılama duyuları da gelişir. Bebekler bu dönemde jest ve yüz mimiklerini taklit edebilir, aynaya bakabilir ve her yönü gözü ile takip edebilir.
8-12 ay arası: Bu dönemde bebeklerin fiziki çevreden öğrendikleri sayesinde görsel hafızaları da gelişmeye başlar. Mesafe ve uzaklığı değerlendirebilirler. Yürümeye başladıklarında ise gözlerini beden hareketlerinden bağımsız bir şekilde kullanabilirler. Motor-görsel işlevleri artık uyum içinde yapabilirler.
İlk göz muayenesi
Bebeklerde doğumdan itibaren ortaya çıkabilecek göz sorunlarının tespit edilebilmesi için doğumdan hemen sonra göz muayenesi yapılmalıdır. Yeni doğmuş bebeklerde görülebilen göz hastalıklarında erken teşhis ve tedavi oldukça önemlidir. Bebeğin ilk göz muayenesi uzman bir çocuk doktoru ya da aile hekimi tarafından gerçekleştirilir. Daha sonraki kontroller 6. ve 18. aylarda genel göz muayenesi şeklinde uzman bir göz doktoru tarafından yapılmalıdır. Erken doğan, kuvözde kalan ve oksijen alan bebeklerin göz muayenesi için ise doğumdan 1 ay sonra göz doktoruna gitmesi gerekir. Bebekte sıkça göz kırpma, gözleri ovuşturma, gözleri kısarak bakma, gözkapağı düşüklüğü ve göz kayması gibi bulgular görülüyorsa vakit kaybetmeden uzman bir göz doktoruna başvurulmalıdır.
Doğumsal bir göz kusuru: Göz kayması Bebeklerde görülebilen göz kayması yani diğer bilinen adıyla şaşılık, genellikle konjenital (doğumsal) bir göz kusurudur. Her 2 gözün ya da sadece bir gözün düz bakış konumunu kaybetmesi ve farklı yönlere bakması sonucu gelişir. Bebeğin gözlerinden biri karşıya bakarken diğeri içe, dışa, yukarı ya da aşağıya doğru bakabilir. Gözlerdeki kayma problemi şaşılığın nedenine göre devamlı veya kısa süreli olabilir. Bebeğin anne karnındayken göz gelişimi sürecini etkileyen ve göz kaymasına sebep olabilecek bazı durumlar vardır. Bunlar; problemli bir gebelik dönemi, hamilelik süresince geçirilen birtakım hastalıklar ve sorunlu doğumdur. Yenidoğanlarda göz kayması ilk birkaç ay boyunca devam ediyorsa normal kabul edilir. Bu durum genellikle bebek 4-6 ay arasındayken düzelmiş olur. Ancak gözlerden biri ya da ikisi birden kaymaya devam ediyorsa hemen uzman bir göz hekimine başvurulmalıdır.
Bebeğinizi gözlemleyin
Bebeklerde oluşabilecek göz sorunlarına karşı anne-babaların çok iyi birer gözlemci olması gerekir. Yeni doğan bebeklerde göz sorunları hemen anlaşılamayacağından bebeğin göz fonksiyonları devamlı takip edilmelidir. Bebeklerdeki göz problemlerinde çok fazla beklemek veya hiç tedaviye başvurmamak kalıcı görme kusurlarına neden olabilir. Bu sebeple bebeğin gözlerinde fark edilen en ufak bir anormallik ciddiye alınmalı ve hemen uzman bir göz doktoruna başvurulmalıdır.
Hazırlayan: Şenay ÇELİK
