Bir bebeğin doğar doğmaz ilk besinidir anne sütü. Tüm vitamin ve mineralleri barındıran doğadaki tek besindir. Fakat bebek hızlıca büyür ve bir süre sonra sadece anne sütüyle beslenmesi, büyümesi için yeterli olmaz. Bazı ek besinlere başlanır, bazılarına başlamak için daha zaman vardır. İşte tam bu noktada annelerin en çok merak ettiği şey; hangi besine hangi ayda başlanması gerektiğidir.Beslenme Uzmanı Ceren Döğerli, 6. aydan sonra bebeklerin nasıl beslenmesi gerektiği hakkında bilgi verdi. Ayrıca her aya özel günlük beslenme önerisinde de bulundu.
Beslenme
Her çocuğun doğumdan itibaren protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve minerallerden oluşan besin öğelerinden yaşına uygun bir şekilde, yeterli ve dengeli olarak alması gerekir. Çocuklar, sürekli büyüyen bir organizmaya sahip oldukları için besin ihtiyaçları da yaş dönemlerine göre farklılık gösterir. Vitamin ve mineral yetersizlikleri (demir ve iyot gibi) zeka geriliğine ve bilişsel işlevlerin bozulmasına neden olabilir. Doğumdan itibaren ilk 6 ay boyunca bebeğin enerji gereksinimi anne sütünden karşılanır. Anne sütü her ne kadar kimyasal olarak taklit edilmeye çalışılsa da biyolojik olarak taklit edilemeyen tek besindir. İçerisinde D vitamini hariç bütün vitamin ve mineraller bulunur.
Besinleri karıştırmayın
İlk defa deneyeceği bir besini başka besinlerle karıştırarak sunmak doğru değildir. Her besin teker teker denenerek verilmelidir. Böylece herhangi bir yiyeceğe karşı alerjisinin olup olmadığı anlaşılır. Yumurta beyazına 1 yaşından önce başlanmamalıdır. Başlandığında ise yavaş yavaş artırılarak verilmelidir. Tahıllı besinlerde ilk tercih; demirle zenginleştirilmiş tahıllar ve pirinç, patates, buğday, mısır olabilir. Tahıllarda gluten içeren besinler ilk 6 ay verilmemelidir. 6. aydan sonra yavaş yavaş geçiş yapılmalıdır. Eğer gluten intoleransı var ise glutensiz ürünler kullanılmalıdır. Tahıllar, kuru baklagillerle birlikte tüketildiğinde protein kalitesini arttırır.
Hayvansal besinler
Hayvansal besinlerden (et, tavuk, balık, yumurta, peynir) günlük 50-70 gram arası (yaklaşık 2 yumurta büyüklüğü) alınması; demir, çinko, kalsiyum ve fosfor gibi mineral eksikliklerini engellerken, B vitaminleri (özellikle B6 ve B12 ) ve A vitamini eksikliğini de giderir. Özellikle deniz ürünlerinde somon, sardalye ve uskumru cinsi balıkların tercih edilmesi, omega-3 açısından zengin olduğu için bebeğin beyin gelişimini olumlu yönde etkiler.
1 yaşına kadar inek sütü vermeyin
Yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri büyümeyi destekleyeceği için önemlidir. Aynı zamanda içerdiği besin öğeleri sayesinde bebeğin kemiklerinin güçlenmesini ve sinir, beyin hücrelerinin gelişimini sağlar. Fakat inek sütü bazı vitaminlerin emilimini azaltacağı ve böbreği yoracağı için 1 yaşına kadar çok önerilmez. Eğer bebeğin laktoz intolaransı varsa süt yerine daha çok yoğurt veya laktozsuz formulalar tercih edilmelidir. 1 yaşından sonra ise düzenli süt tüketimiyle laktoz intoleransı azaltılmalıdır.
Sebzeler
Sebze ve meyveler, anne sütünden sonra bebeğin bağışıklık sistemini güçlendiren antioksidan besinlerdir. Bebekler havuç, kabak, yeşil yapraklı sebzeler ve bal kabağı gibi besinleri damak tadına daha uygun buldukları için ve sindirimi daha kolay olduğundan bu besinleri; pırasa, bamya, lahana ve mantara göre daha çok tercih ederler. Uzun lifli besin kaynakları içerdiğinden bu besinleri püre haline getirmek zordur, bu yüzden 1 yaşından sonra verilmesi daha uygundur. Ispanak gibi yeşil yapraklı sebzeler pişirildikten hemen sonra tüketilmelidir.
Meyveler
Meyveler etle tüketildiğinde demirin emilimi artar. Armut ve kayısı fazla sorbitol içerdiğinden; dut, incir, böğürtlen ise fazla fruktoz içerdiğinden ishal yapabilir. Bu meyveler 8. aydan sonra tercih edilmelidir. İlk başlanacak meyve kış mevsimi için elma, yaz mevsimi için ise şeftali olmalıdır. Turunçgillerin suyu bebekte gaza neden olabileceği için 6-9. aydan sonra verilmelidir. Bitki çayları, şekerli içecekler, konserve ürünler, hazır meyve suları, tuz ve tuzlu ürünler, bal, bakla gibi besinlerin 0-1 yaş döneminde verilmesi uygun değildir.
Büyüdükçe beslenme sıklığı azalır
Yeni doğan bebeklerin günde 8-12 kez beslenmeleri gerekirken, sonraları 6-8 kez beslenmeleri gerekir. Anne sütüne ek olarak, tamamlayıcı besinlerin günlük kalori miktarı şöyle olmalıdır: 6-8. ayda 150-200 kalori 9-11. ayda 300- 350 kalori 12-18. ayda 500-580 kalori enerji almaları gerekir. Örneğin; 1 su bardağı yoğurt+1 yumurta+1 kase sebze çorbası yaklaşık 200 kaloridir.
Beslenme önerileri
6. Ay
İlk 6-7 ay nörolojik ve oral gelişimine göre iyi ezilmiş püre kıvamında ve sıvı besinlerin verilmesi uyundur. Bu dönemde bebek kaşıktan aldığı besini dili yardımıyla yutmaya çalışır. 6. ay çiğnemeye ihtiyaç duymadığı besinler verilmesi gerekir. Anne sütüne ilave olarak; yoğurt, meyve-sebze suyu veya püresi (elmaşeftali), pekmez, şekersiz muhallebi (keçi sütü, pirinç unu ve pekmezle pişirin), yumurta sarısı (1/4 oranında) ve demirle zenginleştirilmiş formulalar günde 1 ya da 2 kez verilebilir.
7. Ay
Bebeğin 7. ayında, 6. aya göre biraz daha kıvamlı besinler olabilir. Sebze çorbası veya püresi, pirinç unu, pirinç, tam yumurta sarısı, bitkisel yağlar, yumuşak kıvamlı tavuk eti, balık eti ve kıyma verilebilir.
Kahvaltı: Anne sütü, haşlanmış yumurta sarısı, yoğurt (1 tatlı kaşığı pekmez katılmış)
Öğle ve akşam yemeği: Anne sütü, sebze çorbası ya da püresi, yoğurt
Ara öğünler: Taze sıkılmış meyve suyu ya da sebze suyu, muhallebi ya da yoğurt. Seçim size kalmış.
8-9. Ay
Bebek 7-9 aylıkken çiğneme hareketleri başlar. Pütürlü, püre kıvamında besinlere geçilebilir. Destek almadan oturabileceği için yavaş yavaş fincan kullanımına da başlanabilir. Diğer aylara ilaveten pastörize edilmiş peynir, iyi pişmiş yumuşak kırmızı et, iyi ezilmiş ev yemekleri, kırmızı mercimek, kuru fasulye ve nohut ezmeleri günde 2-3 kez verilebilir.
Kahvaltı: Anne sütü ya da devam maması, tuzsuz pastörize peynir, haşlanmış tam yumurta, 1 tatlı kaşığı pekmez, tuzsuz tam buğday veya çavdar ekmek içi
Öğle ve akşam yemeği: Anne sütü ya da devam maması, sebze veya süzme mercimek çorbası, yoğurt, iyi pişmiş ve iyi ezilmiş kıymalı sebze yemeği (mevsim sebzelerinden), tuzsuz tam buğday veya çavdar ekmek içi
Ara öğünler: Pekmezli muhallebi, meyve püresi, şekersiz yoğurt, tuzsuz tam buğday ya da çavdar ekmek içi ve küçük parça tuzsuz pastörize peynir. Seçim size kalmış.
10-12. Ay
9-12 aylık süreçte artık besini ağzına götürebilir, dil ve çiğneme hareketleri gelişmiştir. Kıyılmış veya ufak parçalar halinde kolay çiğneyebileceği besinler verilebilir. Parmaklarını kullanabildiği için elinde tutacağı şekilde yiyeceklerle de kendini besleyebilir. Aile sofrasında oturup kendi deneyimlerine göre besinleri seçebilir. Ev yemekleri, dolmalar, kıymalı sebze yemekleri, tarhana, mercimek, unlu ve yoğurtlu çorbalar, makarna, pilav gibi…
Kahvaltı: Anne sütü ya da devam maması, haşlanmış yumurta, pekmez, tuzsuz pastörize peynir, tuzsuz tam buğday ya da çavdar ekmek içi
Öğle: Tuzsuz haşlanmış sebze yemekleri ya da tuzsuz salata, tuzsuz tam buğday ya da çavdar ekmek içi veya bulgur, mercimek gibi tahıllar ya da kuru baklagiller
Akşam yemeği: Sebze/yoğurt/tarhana/mercimek çorbası, etli sebze yemekleri (mevsim sebzelerinden) ya da dolmalar ya da balık/tavuk/ köfte (fırında ya da haşlama), tuzsuz ayran, cacık ya da yoğurt.
Ara Öğünler: Şekersiz pekmezli muhallebi. Meyve ya da taze sıkılmış meyve suyu ya da tuzsuz peynirle yapılmış az yağlı tuzsuz poğaça. Seçim size kalmış.
Hazırlayan: Aytülike KESKİN
