Refleks, bebeklerin o minicik bedenlerini korumak için kullandığı içgüdüsel hareketlere deniyor. Yanağını okşuyorsunuz, meme sanıp elinizi emmeye çalışıyor… Parmağınızı uzatıyorsunuz, küçük parmaklarıyla yakalıyor ve o gücü nereden alıyorsa bırakmamacasına sıkıca tutuyor… İşte tüm bunlar reflekslerinin var olduğunu gösteriyor. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Uğur Bıçak; yeni doğan bebeklerde ortaya çıkan reflekslerin nasıl takip edilmesi gerektiğini anlattı.
Refleks nedir?
Refleks insanların istemsiz olarak bir uyarana karşı verdiği tepkidir. Yenidoğan refleksleri de bebeğin dış dünyaya karşı kendini korumak için yaptığı doğal davranışlardır. Yenidoğan döneminde görülen reflekslerin birçoğu ilerleyen aylarda kaybolur. Yerlerine daha kapsamlı ve ayına uygun refleksler gelişir. Yenidoğan bebeklerdeki temel refleksler şunlardır:
Emme-arama refleksi
Bu refleksler genellikle birlikte değerlendirilirler. Bebeğin dudaklarının üzerine veya yanağına dokunulduğunda bebeğin ağzı ile o objeyi aradığı, başını o tarafa doğru çevirdiği ve yakalarsa emmeye başladığı görülür. Hamileliğin 32-34. haftalarında bebek bu hareketleri düzenleyecek olgunluğa erişmiştir. Emme refleksi uyanık durumda 4. aya, uykuda ise 7. aya kadar devam eder. Bu refleksin doğumda olmaması; beyin sapının doğumsal bozuklukları, oksijensizlik, travma veya sinir sistemini de içine alabilen ağır enfeksiyon hallerini işaret edebilir. Uzun süre devam etmesi ise ağır beyin hasarını gösterebilir.
Yakalama refleksi
Bebeğin el ayası veya ayak tabanına dokunulduğunda objeyi sıkıca yakaladığı ve bırakmadığı izlenir. 28. hamilelik haftasında yakalama başlar. 36. haftadan büyük bebekler muayene eden kişinin elini sıkıca kavrar ve gövdesini öne doğru kaldırabilir. İstemli yakalamanın başlamasıyla 2. ayda elde yakalama refleksi kaybolurken, ayakta 10. aya kadar devam edebilir. Bebekte yakalama refleksi yoksa, beyin zedelenmesi veya sinirlerde bozukluk olabilir.
Moro refleksi (Sıçrama)
Bebek sırt üstü yatarken başı hafif kaldırılıp arkaya doğru bırakılırsa, ani bir refleksle sıçradığı görülür (kollarını açıp kapama). Bu refleks, bebeğin elleri tutulup vücudu biraz havaya kaldırdıktan sonra kolları bırakınca da görülür. Bebekler ani sesler duyduklarında ve uyurken bu hareketi yapabilirler. Sıçrama refleksi, hamileliğin 28. haftasında belirti gösterir ve 32. haftasında yenidoğan gibi tepki verir. Hamileliğin ilk 4 ayında normal kabul edilen bu refleks, bebeğin sinir ve kas sisteminin gelişmesine bağlı olarak en geç 6. ayda kaybolur. Refleks, dışarıdan herhangi bir uyaran olmadan kendi kendine ortaya çıkarsa, ağır beyin lezyonundan şüphelenmek gerekir. Aksi halde, yani uyarana rağmen bebek tepki vermezse, santral sinir sisteminin hasar görmüş olması veya ağır bir hastalık tarafından baskılanma olasılığı akla gelmelidir. Refleks tek taraflıysa, tepki vermeyen tarafta kol siniri felci, köprücük kemiği kırıklarını düşündürür. Bu durum uzun sürerse, beyin hasarına işaret edebilir.
Basma ve adımlama refleksi
Bebek, koltuk altlarından tutularak yere bastırılırsa adım atarmış gibi yapabilir. Zamanında doğan bebeklerin tabanlarına bastıkları görülürken, erken doğanlar ayak uçlarında yürümeye çalışırlar. Bu refleks genellikle 4. aydan sonra kaybolur. Hareketlerin uzun sürmesi veya tekrarlaması durumunda sinir sisteminde bir rahatsızlık akla gelmelidir.
Tonik ense refleksi
Yatar pozisyondaki bebeğin başını aniden bir tarafa çevirmekle o taraftaki kol ve bacaklarda ekstansiyon, karşı tarafta fleksiyon görülmesidir (dizin açılmasına ekstansiyon, kapanmasına fleksiyon denir). Tonik ense refleksi doğumdan 3-4 hafta sonra belirginleşir. Bu pozisyonun birkaç saniyeden uzun sürmesi, yalnız bir tarafta olması ve 7. aydan sonra bulunması patolojiktir.
Aksırma-öksürme refleksi
Yenidoğanın hava yolu açıklığını sağlamak için oluşan reflekstir. İlk aylarda daha sık olup ömür boyu devam eder.
Bunlara dikkat!
Zamanında doğan bir bebek;
-Doğduktan 3-6 saat geçtiği halde emme ve arama refleksi göstermezse, hareketleri zayıf ve az ise,
-Bir kolunu daha az oynatır ve bir elinde yakalama refleksini gerçekleştiremezse,
-Yüksek sesle olan ani irkilmeleri kendiliğinden hiçbir uyaran yokken de devam ederse,
-Kol ve bacaklarındaki titreme hareketleri sık, uzun süreli ve güçlü olursa mutlaka bir çocuk doktoruna gösterilmesi gerekir.
Hazırlayan: Başak DOĞRU
