Doğum serüveninden sonra annebaba ve bebek için uzun bir yolculuk başlar. Minik bedenler bu dönemde sürekli ve hatta gece-gündüz takip altındadır. Her hareketi sorgulanır, neden kaynaklandığı merak edilir ve gözlemlenir. Çünkü yenidoğan dönemi, anne-babalar için bolca soru işareti içerir. Yenidoğan Uzmanı Prof. Dr. İlknur Kılıç, yeni doğan dönemi hakkında bilinmesi gereken 11 noktaya değindi.
1.Bıngıldak
Yeni doğan bebeğin başındaki yumuşak noktalara bıngıldak diyoruz. Bıngıldak, yan yana iki kafa kemiğinin arasında bağ dokusuyla kaplanmış pencerelere verilen addır. Bebeğin başı büyüdükçe baş kemikleri de büyüyerek birbirine yakınlaşır ve boşluklar bir süre sonra dolar. Bebeğin kafasının büyümesi, beynin büyümesiyle tetiklenir.
2.Göbek bağı
Yenidoğan bebeklerin göbek bağı kuru ve temiz tutulmalıdır. Bakımı için yüzde 70'lik doktorun da önerdiği alkol kullanılabilir. İyotlu solusyonlar tiroid hormon düzeylerinde değişiklik yapabileceğinden kullanılmamalıdır. Bebeğin göbek bağı düşene kadar yıkanmaması, göbeğin kuru kalıp düşmesini kolaylaştırır. Bebek bu dönemde, kaynatılmış ve ılıtılmış su ile silinebilir.
3.Göz
Yenidoğanlar yakın mesafeyi görebilirler. Bu mesafe yaklaşık olarak anne memesinden yüzüne kadar olan mesafe olarak tanımlanabilir. İnsan yüzlerine bakmayı tercih ederler. 1 aylık olduğunda annesine gülümsemeye başlar. Parlak renkli objeleri gözleriyle kısa süre takip ederler. İlginç bir ses duyduklarında başlarını o yöne çevirirler.
4.Cilt
Tüm vücutta doğum lekeleri araştırılır. Bebekler bazı doğum lekeleri ile doğarlar. Özellikle esmer bebeklerde sık olmakla birlikte diğerlerinde de görülebilen popoda, bazen sırtta ve bacakta morumsu lekeler oluşur. 2 yaş civarında tamamen kaybolur. Değişik boyutlarda ve şekillerde kırmızı damar genişlemeleri olabilir. Genellikle giderek küçülür ve kaybolurlar. Çenede ve alında beyaz küçük sivilceler dikkat çeker. Olgunlaşmamış yağ bezelerinin tıkanıklığından kaynaklanan bu oluşumlar da tedavi gerektirmeden kaybolurlar. Yüz bölgesinde, ortası beyaz renkte kırmızı lekeler oluşabilir.
5.Beslenme
Bebeğin günde 25-30 gram alması, onun iyi beslendiğini gösterir. Bebekler ilk günlerde yüzde 5-10 kilo kaybedebilirler. Bundan daha fazla kilo kaybı olursa mutlaka değerlendirilmelidir. Çok ağlama veya çok uyuma beslenme kriteri değildir.
6.Uyku
Yeni doğan bebeklerin, 6 aylık olana kadar uyku düzeni yoktur. Her ne kadar 16- 18 saat uyuduğu söylense de pratikte pek öyle olmadığı görülür. Özellikle 2. aydan itibaren bebeklerde uyku düzenini oturtmak için birtakım yöntemler denenebilir. Yatırılmadan önce bebeğin karnı tok, altı temiz olmalı, sakin ve sessiz olunmalı, bebek uykusu geldiğinde, fakat uyumadan önce yatağına yatırılmalıdır. Böylece kendi yatağında uykuya dalmaya alışabilir.
7.Hapşırma
Bütün bebekler hapşırır, bunun nedeni burun mukozalarının çok hassas oluşudur. Bebeklerin kıyafetlerinde bulunan ve uçuşan toz zerrecikleri bile hapşırmalarına neden olabilir. Bebeğin ateşi, nezlesi veya öksürüğü yoksa anne-baba tarafından izlenmelidir.
8.Hıçkırık
Bebeklerin beslenmeleri sırasında veya sonrasında diyafragma irrite olur, kasılır ve hıçkırık refleksi oluşur. Yutkunma ile azalır, bu nedenle hıçkıran bebeklerin annelerine tekrar emzirmeleri önerilir.
9.Sarılık
Zamanında doğan bebeklerin yüzde 60'ında, prematüre doğan bebeklerin yüzde 80'inde yenidoğan sarılığı görülür. Sarılık önce bebeklerin gözlerinin beyaz kısmında ve yüzünde başlar, zamanla da vücuda doğru yayılır. Eğer sarılık karın kısmına doğru ilerlemişse arttığı düşünülmelidir. Gözle bakıldığında yanılmalar olabileceğinden, kanda bilirubin düzeyine bakılmalıdır. Sarılığı oluşturan bilirubinin az miktarı, antioksidan olduğu için faydalıdır. Yeni doğan bebeklerde antioksidan maddeler az olduğu için bazı akciğer, beyin ve bağırsak hastalıklarının önlenmesini sağlar. Ancak çok yükseldiğinde kan, beyin bariyerini geçerek hücrelere zarar verebilir. Bunun için Amerikan Pediatri Akademisi'nin kriterleri dikkate alınır. Bu kriterlerde, kritik bilirubin düzeyleri bebeğin doğum ağırlığına ve kaç günlük olduğuna göre değişir. 2500 gramın üstünde bulunan 3 günlükten büyük bebeklerde bilirubin değeri 17 mg/dl'nin üstünde ise fototerapi (özel bir ışık) tedavisine başlanır. Bu tedavi ile bilirubin suda eriyen forma dönüşür, idrar ve gaita yoluyla dışarı atılır hale gelir. Bebekte kan grubu uygunsuzlukları varsa ve bilirubin yüksekliği kan değiştirme sınırına yaklaşmışsa, IVIG (damar içine verilen insan kaynaklı immunoglobulin) verilebilir. Tüm tedavilere karşı bilirubin çok yükselmişse kan değişimi yapılır. Bu süreçte bebeğin iyi beslenmesi, bilirubin miktarının gaita ile uzaklaşması açısından önemlidir.
10.Oda sıcaklığı
Yenidoğan bebeğin bulunduğu ortamın ısısı 22-23 derece olmadır. 24 dereceden fazla ısı, bebeğin aktivitesinin azalmasına, çok uyumasına ve emmemesine neden olur.
11.Yolculuk
Bu dönemdeki bebeklerin uçak yolculuğu yapmasının herhangi bir sakıncası yoktur. Yalnız uçak kalkarken ve inerken bebeğin emzirilmesi, kulak basıncının dengelenmesine yardımcı olur. Böylece ağrı oluşumu engellenir.
Hazırlayan: Şenay ÇELİK
