Dişlerinin çıkması bebeklik döneminin evrelerinden biridir ve babaları da mutlu eder. gördükleri tarihi hemen bir yere ederler, ilk gören bebeğe hediye alırlar… Bu sevinçli durum bebeklerin cephesinde pek de aynı mutluluk ve sevinç kaynağı değildir. Çünkü bu süreçte kaşıntı ve ağrı hissinden bebeklerin huzuru, uykusu ve iştahı kaçar. Bu sorunlu süreç de bir an için sevinen anne-babaların huzurunu kaçırmaya yeter de artar bile. Bebeklerin bu zorlu döneminde dikkat edilmesi gereken hassas noktaları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Hatice Karaböcüoğlu'dan öğrendik.
Dişlerin zamanlaması
Bebeklerde süt dişleri 5-12. ay arasında çıkmaya başlar. Bazen 3. ay gibi erken bir dönemde de çıkabilir. Diş çıkma zamanı genellikle genetik faktörlere göre oluşur. Bebeklerde dişler anne-babasının kendi bebeklik dönemindeki çıkma zamanıyla aynı aylarda çıkar. Ortalama olarak ilk diş 5-7. ay civarında belirir. İlk çıkan dişler genellikle alt ön iki kesicidir. Sonra sırasıyla üst ön kesiciler, üst yan kesiciler, alt yan kesiciler çıkar.
1 yaşında 2-8 dişi olur bebeklerin. 21. aya kadar üst alt 1. süt azılar (ortalama 10-16 ay) ve köpek dişleri (ortalama 10-16 ay) çıkar. 20-36 ay arasında 2. süt azıları çıkar ve süt dişleri tamamlanır. Kalıcı dişlerin çıkma zamanı yani halk arasındaki deyimiyle dişlerin dökülme ve değişim zamanı 5-7 yaşlarında başlar. Bu dönemde 1. kalıcı azı dişler çıkar. 9 yaş sonuna kadar ön ve yan kesiciler kalıcılar ile değişir. 1 ve 2. süt azılar 10-12 yaşta kalıcı küçük azı dişleri ile değişirken köpek dişleri de 11-12 yaşta kalıcılarla değişir. 12-13 yaşında ikinci kalıcı azı dişler çıkarken 3. kalıcı azı dişler, yani 20 yaş dişleri 17-22 yaş arasında çıkar.
Diş çıkarma belirtileri
Belirtiler, dişlerin kendisinden 2-3 ay önce ortaya çıkabilir. Bu bulgular çocuktan çocuğa değişir. Bazı bebeklerde anneler kaşığa değen sert cisimleri fark edince diş çıktığını anlayacak kadar belirtisiz seyrederken bazı bebeklerde de her diş yüksek ateş, ishal gibi klinik bulgularla çıkabilir. En sık görülen bulgular salya artışı, buna bağlı yüzde oluşan hafif kızarıklıklardır. Diş çıkaran bebek her şeyi ısırmaya çalışır. Amacı zarar vermek değil, diş etlerini kaşımaktır.
Çıkan dişin etkisiyle diş etinde kızarıklık, ağrı şişlik oluşabilir. Ağrı en çok süt azıları çıkarken görülür. Bu da bebeklerde huzursuzluk, geceleri sık uyanma ve ağlama gibi bulgulara neden olur. Ayrıca diş çıkaran çocuk beslenmeyi reddedebilir. Kaşığa tepki gösterip sadece sıvı besin tüketmek isteyebilir. Geçici bir durum olup diş çıkınca eski iştahı geri gelir. Bazı bebeklerde dışkı yumuşarken bazılarında da kabızlık olabilir. Diş etlerinde oluşan inflamasyon sonucu ateş olabilir, ama genellikle 38 dereceyi geçmeyen hafif ısı artışı vardır. Süt azılar çıkarken bazen diş etlerinde hematom (kan birikimi) oluşabilir.
Bebeklerde diş bakımı
Bebeklerde diş bakımı ilk diş çıkınca başlamalıdır. İlk 1 yaşta genellikle tülbent gibi yumuşak bir materyal ile anne beslenme sonrası dişi temizleyebilir. 1 yaşından itibaren yumuşak diş fırçaları ile çocuklara diş fırçalama öğretilir. Ama genellikle 5-6 yaşına kadar çocuklar özellikle arka dişleri fırçalamada yetersiz kaldıkları için onların 1-2 dakika fırçalamasına izin verip daha sonra 1 dakika da anne-babanın fırçalaması gereklidir.
Macun kullanımı 2-2.5 yaşından sonra çocuğun tadını seveceği herhangi bir düşük flor içerikli diş macunu olabilir. Her fırçalamada bir leblebi kadar macun yeterli olacaktır. Çocukların hem korku geliştirmemesi hem de sağlıklı dişlere sahip olması için 2-2.5 yaş döneminde çocuk diş doktoru ile tanışması ve 6 ayda bir düzenli kontrolleri diş sağlığı için çok önemlidir. Bu dönemlerde uygulanan lokal flor uygulamaları diş çürümelerini önler. Ayrıca kalıcı dişler çıkmaya başladığında özellikle arka azı dişlerde fissür örtücü uygulamalar da fırçalamada etkinliği artırır.
Biberon çürüğü
Bebeklerde en sık görülen diş sorunları, biberon çürükleridir. Gece içine şekerli besinler katılmış süt veya emziğin bal, pekmeze batırılarak verilmesi bu çürüklerin oluşmasındaki en büyük nedenlerdir. Gece beslenmesi sonrası su içirilerek sütün dişlerden temizlenmesi, her beslenme sonrası tülbentle diş temizliği erken çürüklerden korunmada önemlidir.
Bebeklerde meydana gelen çürüklerin tedavisi çok güç olduğundan, koruyucu önlemlerin alınması gerekir. Süt dişleri çocuğun beslenmesinde önemli olduğu kadar konuşmanın düzgün gelişiminde de gereklidir. Süt dişleri kalıcı dişler için rehber dişlerdir. Çürük nedeniyle erken kaybedilirlerse gelecek dişler için yerlerini koruyamaz ve ortodontik sorunlara yol açarlar.
Nasılsa değişecek, tedaviye gerek yok inanışı son derece yanlıştır. Ayrıca çürüğün bakteri kökenli olduğu ve bulaşıcı olabileceği için diğer dişleri de tehlikeye atacağını unutmamak ve alınan tüm koruyucu önlemlere rağmen çürük oluşması durumunda süt dişlerinde bile olsa tedavi edilmesi gereklidir.
Çürük önlenebilir bir hastalıktır. Diğer çocukluk çağı önlenebilir hastalıkları gibi henüz bir aşısı olmasa da lokal flor uygulamaları ile dişlerin direnci artırılabilir. İlk çıkan kalıcı azılarla birlikte başlanan, olukları kapatıp fırçalamayı kolaylaştıran ve yemek artıklarının aralara sızıp bakteri oluşumunu engelleyen fissür örtücü uygulamalar, çürükleri önlemede son yıllarda çok başarılı olan koruyucu hekimlik uygulamalarıdır.
Hazırlayan-Prodüksiyon: Aytülike KESKİN
