Çocuğunuz yataktan kalktığı anda, okuldan hafta sonu tatillerinde, evde günlerde, yani sabahtan akşama, kadar bilgisayar veya televizyon başından ayrılmayabilir. Neredeyse yemek yemeyi, yaşamsal zevkleri unutacak sınıra gelebilir? Birçok anne-babanın yabancı olmadığı bu durum aslında, nasıl bir duruma gittiğimizi gösteriyor. Yani yalnız başına büyüyen, sorumluluklarını bilmeyen ve asosyal çocuklar yetişiyor. Psikolojik Danışman Elvan Ucur, bilgisayar ve televizyon bağımlılığının olumsuz etkilerini anlattı. Ayrıca anne-babaların bu konuda yaptığı hatalara da dikkat çekti.
Olumsuz etkileri
Bilgisayar ve televizyonun aslında hem olumlu hem de olumsuz etkileri söz konusu. Anne ve babalar, çocuklarının eğitiminde bilgisayar ve televizyonun olumlu etkilerini ön plana çıkarmak istiyorsa doğru yönlendirme ve sınırlamalarda bulunmalıdır. Bilgisayar ve televizyonun sınırsız kullanımı çocukların yaşamlarındaki önceliklerini değiştirebiliyor.
Okuldan eve geldiklerinde ya da hafta sonu tatillerinde çocukların ilk yaptıkları iş makinenin düğmesine basmak olabiliyor. Bu durum arkadaşlarıyla birlikte olabilecekleri ortamları, anne-babasıyla birlikte geçirebileceği zaman dilimlerini ve kendilerine ait sorumlulukları ertelemelerine neden olabiliyor. Bir süre sonra çocukların sosyal becerileri olumsuz etkilenebiliyor, duygu ve düşüncelerini paylaşmaya zaman ayırma konusunda is tekleri azalabiliyor. Bilgisayar ve televizyon alışkanlığı kitap okuma alışkanlığının da önünde bir engel olmaya başlıyor.
Özellikle televizyon ile çocuk sadece kendisine sunulan bilgiyi alma, düşünme, yorumlama ve sorgulama becerilerinin gelişimini olumsuz etkileyebiliyor. Hatta internetin araştırma yapmak için faydalı olduğunu düşünsek de çocukların ödevlerini kes yapıştır yöntemiyle yapmaya başladıklarını ve bilgiyi sorgulamadan kullandıklarını görüyoruz. Ayrıca çalışan anne-babalar, ev hanımları ve hatta çocuk bakıcıları veya çocuğun bakımıyla ilgilenen kişiler, bilgisayar ve televizyonu bir oyalama aracı olarak görebiliyor. İşte bu durum da olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olabiliyor.
Hastalıklara davetiye
Uzun süreli bilgisayar kullanmak çocuklarda göz hastalıkları, duruşta ve iskelet yapısında bozukluklar gibi fiziksel problemlere de yol açabilir. Ayrıca şiddet içerikli televizyon programları ve bilgisayar oyunları da çocuklar için olumsuz model niteliği taşır. Yapılan araştırmalar, şiddet öğeleri içeren programlar doğrudan şiddete yöneltmese de özendirdiğini gösterir.
Yaş faktörü ve sınırı Bugün bilgisayar ve internet kullanımı okul öncesi yaşlara kadar iniyor. Hatta birçok aile 4-5 yaşlarındaki çocuklarının kendilerinden daha iyi bilgisayar kullandıklarını belirtiyor. Eğitsel amaçlı programlar aileler tarafından satın alınıyor ve çocukların eğitimlerine katkıda bulunulmaya çalışılıyor. Hatta sanal ortamlarda eğitim de söz konusu. Teknolojinin gelişiminden çocukları uzak tutmak mümkün olmuyor. Okul öncesi dönemi çocukları bile sosyal ortamlarında bu teknolojinin sohbetini yapıyor. Önemli olan bilgisayar ve internete ayrılan zamanı iyi tespit etmektir. Gelişim bir bütündür, bu nedenle çocukların fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimi her yönüyle desteklenmelidir.
Bilgisayar ve internet kullanımı bu desteğin temelini değil, bir parçasını oluşturmalıdır. İlk olarak anne-babanın, çocuğa önceliklerini öğretmesi gerekiyor. Bu, zamanla ve tutarlı olunduğunda iyi sonuç verecektir. Okuldan eve geldiklerinde el-yüz yıkama nasıl bir öncelikse, ödev yapma da bir öncelik olmalıdır. Yapılan sınırlamalar yasakların değil, sorumlulukların ön planda olmasını sağlamalıdır.
Yapılan yanlışlar
Ailelerin öncelikli görevi, çocuklarına doğru model olmalarıdır. Çocuk ev ortamında anne ve babasını model alır ve onlar gibi televizyon seyretmek, bilgisayar kullanmak ister. Bu konudaki yönlendirmeler ve sınırlamaların ailenin tüm üyelerini ilgilendirecek şekilde ayarlanması gerekir. Anne-babanın televizyon ve bilgisayarı, ödül-ceza aracı olarak kullandıklarını da görüyoruz.
Bu nedenle yapılan kısıtlamalar çocuk ile aile arasında çatışmalara yol açabiliyor. Eğer çocuğun yapması gereken ödevi yoksa gününün büyük bir kısmını bilgisayar ve televizyonun karşısında geçiriyor, ama ödevi varsa birden yasaklar gündeme geliyor. Böyle bir durumda anne-baba ve çocuk arasında çatışma yaşanmasına neden oluyor. Ailelerin belki de en önemli hatası bu durumu genel bir kurala bağlamamaları oluyor.
Çünkü anne-baba bilgisayar ve televizyonu ödül ve ceza olarak kullandığında çocuk da "Tamam, ödevimi yaparım ama sonra bilgisayar oynayacağım." şeklinde şartlar öne sürebiliyor. Bu nedenle televizyon ve bilgisayar, çocuğun zaten ihtiyaç duyduğunda ya da eğlenceli vakit geçirmek istediğinde, ulaşabileceği bir konumda olmalıdır. Çocuk, sadece önceliklerini belirleme konusunda yönlendirilmelidir.
Yeni nesil asosyal yetişiyor
Gerçekten de internet ortamında yapılan sohbetler bir süre sonra çocukların sosyal ilişkilerini zedeleyebiliyor. Yeni kişilerle tanışmak sanal sohbet ortamlarında daha kolay oluyor. Bu durum yüzyüze ilişkilerin yaşandığı, sosyal ortamlara uyumu daha da zorlaştırabiliyor. Bu nedenle aileler, çocuklarına daha fazla sosyal
Bilgisayar ve televizyon bağımlılığının nedenleri
Araştırmalar, bu konuda farklı nedenler ileri sürüyor. Bu konuda bize danışan aile ve çocukların bilgilerinden de yola çıkarak en önemli nedenleri kısaca şöyle özetleyebiliriz: Sosyal ilişkilerde zorlanan, kolay iletişim kuramayan çocuk ve ergenlerde daha fazla bağımlılık gelişebiliyor. Özellikle internet ortamında kurulan arkadaşlıklar, ait olma duygusu yaşamalarını sağlayabiliyor. Yüzyüze geldiklerinde çekindik leri için paylaşamadıkları duygu ve düşüncelerini, sanal ortamda daha rahat ifade edebiliyor. Bir araya geldiklerinde televizyondaki bir program ya da oynadıkları bir bilgisayar oyunu, girdikleri bir site en önemli sohbet konuları haline gelebiliyor. Aile içi iletişimde yaşanan sorunlar, annebaba ve çocuğun birlikte geçirdikleri zamanın yetersizliği, çocuğun fazla tek başına bırakılması, ilgi alanlarının sınırlı olması gibi durumlar bağımlılığa iten nedenler oluyor
Uygulayabileceğiniz stratejiler
Çocuğunuzla birlikte daha fazla zaman geçirmeniz, onun saatlerce bilgisayar ve televizyon karşısında vakit geçirmesini en aza indirmesinde etkili olacaktır. Birlikte yapabileceğiniz keyifli aktivitelerle ilgili size önerilerimiz var:
Öncelikle çocuk ile aile arasında karşılıklı bir anlaşma yapma yoluna gidilmelidir.
Küçük çocuklarda günün hangi zamanlarında televizyon izleyebileceği ve bilgisayar kullanabileceği ile ilgili bir çizelge yapılması faydalı olabilir.
Çocuğun ev ortamındaki uğraşları çeşitlendirilmelidir.
Oyun oynamaları ya da daha büyük çocukların hobilerine vakit ayırmaları için olanak sağlanmalıdır.
Evde geçirilen zaman dilimleri artırılmalıdır.
Tüm aile üyelerinin de oynayabileceği kutu oyunları gibi eğlenceli aktiviteler yapılabilir.
Sinema, tiyatro, spor gibi birlikte yapılabilecek etkinliklere daha fazla zaman ayrılmalıdır.
Anne-baba çocuklarıyla daha paylaşımcı olabilecekleri ortamlar yaratabilmelidir.
Hazırlayan: Şenay ÇELİK
