Aile içi disiplini sağlamak pek de kolay değildir. Söz konusu küçük çocuklar olduğunda hem kuralları benimsetme hem de hayatlarından memnun olmalarını sağlamak oldukça zordur. Psikolog Serap Duygulu, tutarlı ve model olunarak sağlanan bir disiplinle bunun nasıl mümkün olduğunu anlattı.
Dengeli bir yapı için
Çocuk eğitiminde uygulanan disiplinin temel amacı, davranışları biçimlendirmek ve dengeli bir yapı oluşturmaktır. Genel olarak, bu amaçları taşıyan disiplin, maalesef ceza kavramıyla aynı anlamda düşünülür. Sanki disiplin uygulamak ödül ve ceza yöntemiyle çocuğa istenilen davranış ve kuralları öğretmek demekmiş gibi görülür. Aslında disiplinle verilmek istenen, çocuğun içinde yaşadığı toplumla sağlıklı ilişkiler kurabilmesi, doğru davranış ve alışkanlıklar geliştirmesidir. Çocuk disiplininde dikkat edilmesi gereken 3 nokta:
Çocuktaki benlik ve öz güven değerini oluşturmak,
Sevgi, anlayış ve güven duygularını yerleştirmek,
Başkalarının kişiliklerine ve değer yargılarına saygı göstermek.
Doğru model olun Çocuklar, birçok davranışı başkalarını taklit ederek yani model alarak öğrenirler. Bu nedenle, çocuğun içinde yaşadığı ailenin ve toplumun da dengeli ve tutarlı bireylerden oluşması gerekir. Cezayla öğretilen her kural ya da davranış çocukta istenilen sonucu vermez. Dayakla ya da zor kullanarak disiplin vermeye çalışan aile, çocuğun kendisine olan saygısını, öz güvenini zedeler ve şiddete yönelmesini teşvik eder. Ayrıca anne babaya karşı korku, kızgınlık ve öfke hissetmesine yol açar. Oysa disiplin verirken hiçbir ailenin istediği bu değildir. Sevilen ve saygı gören bir çocuk yetiştirmek için ona sevildiğini ve saygı duyulduğunu hissettirmek gerekir. Çevresiyle sağlıklı iletişim kurabilen bir çocuk isteniyorsa, ebeveynlerin de çocuğuyla ilişkisinin sağlıklı olması gerekir.
10 Temel kural
1- Disiplinde amaç, davranışı biçimlendirmek ve doğru yönlendirmek olduğundan ceza yerine çocuğa seçenekler sunma yolunu deneyin. Örneğin; dolapları karıştırıyor diye çocuğa kızmak yerine, onun ulaşabileceği bir dolabı boşaltarak oynamasına izin verilebilir.
2- Çocuklar, bir ayna gibi her şeyi yansıtırlar, ne görmek istiyorsanız öyle davranın. Çocuğa yalan söylememesini söylerken, siz de yalan söylemeyin. Telefonu açan çocuğunuza kendiniz için evde olmadığınızı söyletirken bunun da bir yalan olduğunu unutmayın.
3- Çocuğunuzun yaşına uygun görev ve sorumluluklar verin. Odasını toplaması, eşyalarını yerlerine koyması, sofra hazırlanırken yardım etmesi türü işleri yapması için onu teşvik edin.
4- Ona güvendiğinizi sözlerinizle ve hareketlerinizle belirtin. Güveniyorsanız seçimlerine ve kararlarına da güvenmelisiniz. "Sana güveniyorum." dedikten sonra "ama" diye başlayan cümleler kurmayın.
5- Olumsuz davranışlardan çok olumlu davranışları vurgulayın. Sınavından düşük bir not alan çocuğunuza, "Nasıl bu kadar kötü bir not alırsın?" demek yerine, diğer sınavlarındaki başarılarını vurgulayıp "Eminim bunu da düzeltirsin." demek bu konuda onu motive edecektir. Aynı şekilde eve söz verdiği saatte dönmeyen çocuğunuza kızmadan, "Sen daha önce zamanında evde olmuştun, bugün bir terslik mi oldu?" demeniz çözüm getirmeyen gerginlikleri önleyecektir.
6- Çocuğun, sonuçları yanlış da olsa çaba gösterdiği her faaliyetini takdir edin. Bırakın ödevlerini kendisi yapsın. Siz en fazla yardımcı olabilir ya da yönlendirebilirsiniz, ama ödev sizin değil onun sorumluluğudur. Yanlış veya eksik yapabilir. Önemli olan bu çabayı göstermesidir. Siz onu teşvik etmek ve desteklemekle yükümlüsünüz. Başarıdan çok, gösterdiği çabayı ve harcadığı emeği takdir edin.
7- Çocuğunuza önem verdiğinizi her fırsatta hissettirin. Değer verildiğini bilmek, çocuğun kendisini güvende ve mutlu hissetmesini sağlar. Bunu ifade etmenin bin bir yolu vardır. Mutlaka bir gerekçeye ihtiyaç duymayın. Sizin için ne kadar önemli olduğunu duymak her çocuğun istediği bir şeydir. Çocuklar çok sevildikleri için değil, tutarsız ilgi ve sevgiden dolayı sorun yaşatırlar.
8- Çocukla ilgili her kararı, anne ve baba olarak ortak alın. Çocuğa karşı aynı kararlı ve tutarlı davranışı sergileyin. Olumlu ya da olumsuz bir davranışta ebeveynlerden birinin gösterdiği tavrı diğeri de desteklemeli. Bir tarafın "Olmaz" dediğine diğer taraf, "Bir kere de böyle olsun, bir şey olmaz" dememeli.
9- Küçük yaş çocukları ve ergenlik dönemindeki gençler, öfke nöbetleri yaşayabilirler. Böyle anlarda onunla tartışmak, bağırmak ve azarlamak sorunu çözmez. Bir süreliğine olayı soğumaya bırakın, ortalık sakinledikten sonra konuşmayı deneyin. Böyle durumlarda susmak, çözümün ta kendisidir.
10- Çocuğunuzla zaman geçirmeye özen gösterin. Birlikte bazı faaliyetler yapmak, oyunlar oynamak sağlıklı aile ve çocuk iletişiminin yolunu açar. Böylece çocuğunuz uygulamaya çalıştığınız disiplin kurallarını kolayca benimseyecektir.
Hazırlayan: Işıl Evrim AKGÜN
