Dünyaya getirdiğiniz biricik yavrunuzu en yetiştirmek için elinizden yapıyorsunuz. İyi bir insan olsun, faydalı bir yurttaş olsun, başarılı, dürüst, sevecen bir insan olsun diye ömrünüzü harcıyorsunuz… Çocuğunuzun bu özelliklerde bir yetişkin olması için çabalarken her şeyi doğru mu yapıyorsunuz acaba? Uzmanlar buna "hayır" diyor. Çocuğunun iyiliği için çırpınan anne babalar da, bazen onlara yanlış mesajlar verebiliyorlar. İşte, Psikolog Serap Duygulu'nun anne babaların bu konuda yaptığı doğruları ve yanlışları anlattığı yazımız…
Anne baba olmak öğrenilen bir kavramdır
Anne baba olmak, pek çok evli çiftin en büyük hayali ve ulaşmak istediği bir statüdür. Bir çocuk sahibi olunduğu anda toplumsal rol, eş durumundan bir anda anne baba konumuna geçer. Çocuk sahibi olduktan sonra biraz el yordamıyla, biraz doğal içgüdülerle, biraz da çevreden duyulanlarla anne babalar doğru şekilde çocuk yetiştirmenin yollarını bulmaya çalışır.
Bu arada elbette hatalar da yapılır, istenmediği halde iyi anne babalar da çocuklarına olumsuz bazı mesajlar verebilir. Bütün her şeyin telafisi olabilir belki ama iş çocuk eğitimi olunca durum tam anlamıyla bir "İnsan Mühendisliği"dir ve bazen telafisi zor sıkıntılar yaşanabilir.
Bu nedenle bilinmesi gereken en önemli şey; anne baba olmanın da öğrenilebilir bir kavram olduğu ve çocuk yetiştirmenin her aşamasında kendilerinin de her geçen gün yeni şeyler öğreniyor olduğudur.
Çocuğunun ihtiyaçlarının farkında olarak karşılayan, ayakları üzerinde durmasını sağlayacak sorumluluk ve donanımları ona kazandıran, olayların sonuçlarıyla karşılaşmasını sağlayan, hem kendisinin hem de başkalarının hak ve özgürlüklerine saygı duyan anne babalar için çocuklarına örnek olacak ideal davranışları gösteriyorlar diyebiliriz.
Anne baba olmak zordur, yorucudur ve tüm ömrünüzü ipotek altına alan vazgeçilemez bir yaşam sözleşmesidir. Dolayısıyla çocuk yetiştirmek konusunda iyi anne baba olmak dediğimiz kavramın içi gerçekten dolu olmalıdır. Her çocuk farklıdır! Anne baba olmanın belki de en temel kuralı; müthiş bir hoşgörü, sınırsız sevgi ve tutarlı ilgi sunabilecekleri sağlıklı bir aile ortamını çocuklarına sağlayabilmektir.
Her çocuk farklıdır ve her çocuğun kişiliği, yapısı, beğenileri, beklentileri hem doğuştan getirdiği hem de sonradan edindiği birtakım değerlerle şekillenir. Dolayısıyla bir başkasının çocuğuna uyguladığı disiplin yönteminin herkesin çocuğu için doğru disiplin anlayışı olduğu sonucu yanlıştır.
İyi anne babalar; yanlış mesajlar
Çocuklarını doğru şekilde yetiştiren ve özen gösteren anne babalar da kimi zaman farkında olmayarak çocuklarına olumsuz bazı mesajlar verebilir. Genel olarak anne babaların çocuklarına verdiği olumsuz mesajların bazılarıysa şöyle:
Her şeyin en iyisini yapmalısın.
Yanlış yapma hakkın yok.
Başarılı olursan seni daha çok severim.
Benim istediğim gibi davranmalısın.
Seni büyütmek için ne fedakarlıklar yaptık.
Kardeşin senden daha başarılı.
İyi anne babalar; doğru mesajlar
Anne babaların çocuklarıyla olan ilişkilerinde bilmesi gereken en önemli nokta; çocuklarının kendilerini birer kopyası olmadığı, aksine farklı ve bağımsız ayrı kişiliklere sahip bireyler olduğudur. Anne babaların çocuklarına verebilecekleri en doğru mesajlar ise şu şekilde:
Hayat sadece ders, ödev ve sınavdan oluşmuyor.
Koşullar ne olursa olsun ve çocuklar ne yaparsa yapsın anne babaları tarafından her zaman sevilecek ve korunacaktır.
Hayatta mükemmel diye bir şey yoktur. Çocuklar sadece ellerinden geleni yapmak üzere yetişmeliler.
Her çocuk farklıdır ve kimsenin aynı performansı göstermesi beklenemez.
Çocuk kendi hayatı üzerinde söz sahibidir.
Yetişkinlerin de yanlışlar yapabileceği unuma tulmamalı, yanlışlardan ders alınarak, tekrarlamamalıdır. Çocuklara verilmesi gereken mesaj da bu yönde olmalıdır.
Çocuk disiplininde sık yapılan hatalar
Çocuklar, anne babalarının neye "Evet", neye "Hayır" diyeceklerini gözlemler ve eğer kullanabilecekleri bir açık bulurlarsa sonuna kadar kullanırlar. Bu anlamda her çocuk bencil davranabilir ve eğer kurallar baştan doğru konulmaz, sınırlar doğru çizilmezse, çocuk anne babasının kendisine olan toleransını çıkarları doğrultusunda kullanır. Bu yüzden çocuğa karşı uygulanan disiplin yönteminde iyi anne baba olmanın çocuğun her istediğini yapmaktan geçmediğini bilmekte fayda var. Anne babaların çocuk disiplininde sıklıkla yaptığı hatalar şöyle sıralanabilir:
Çocuklarına kısıtlama getiren anne babalar, davranışlarının devamını getiremiyor, çocuk ağlayıp ısrar etmeye başlayınca genellikle dirençlerini kaybediyorlar.
Çocuğa verilecek ceza ya da uygulanacak kural o anda alınan bir karar olabiliyor ve duruma göre değişebiliyor. Anne babanın vereceği tepkileri bazen çocuk kestiremiyor. Yanlış yaptığında karşılaştığı tavır sonucu çocuğun gösterdiği tepki normalden daha şiddetli olabiliyor.
Çocukla olan ilişkilerde zaman zaman çok katı olan anne baba, diğer ilişkilerinde son derece esnek ve hoşgörülü davranabiliyorlar, bu da çocukta ciddi hayal kırıklıkları yaratıyor. Ebeveynlerine ve kendisine güveni azalan çocuk saldırganlaşıyor.
Aileler çocuğu da kapsayan 'aile kuralları oluşturma' bilincinde olarak davranmıyorlar. Her ailenin kendi yapısına ve geleneklerine göre bazı kuralları olması gerekirken, anne babalar bazen kendilerine uymayan davranışları, sırf başkaları öyle yaptığı için uygulayabiliyor, duruma göre farklı tavırlar sergileyebiliyorlar.
Çocuğa karşı korku ve tehdit silahını kullanan anne babalar, bu yolla çocuklarına disiplin uyguladıklarını zannetseler de aslında çocuklarını git gide kendilerinden uzaklaştırıyorlar.
Başkalarıyla kıyaslama yapmak çocukta onarılması güç yaralar açıyor. Oysa Türk aile yapısında maalesef en sık yapılan hatalardan biri de budur.Hazırlayan: Işıl Evrim AKGÜN
